de op torenspitsen, gevels en fialen van middeleeuwsche, vooral gotische bouwwerken en bijzonder bij kerken aangebrachte kruisvormige bladervormige bladerknoppen, welke op torens, vrijstaande gevels en fialen meestal vier, op aanleunende gevels meestal twee armen hebben, waarom men ze dan ook onderscheidt in helm- en gevelkruisbloemen. In den romaanschen en vroeg-gotischen stijl komt eerstgenoemde voor als bloeiende plantknop, laatstgenoenoemde als drieledig blad, welke vormen in de laatgotiek rijker doch minder zuiver worden.
De kruisbloemen van hooge torens, welke, om daarmede in verhouding te staan, reusachtige afmetingen moesten hebben, werden (zooals b.v. aan den dom van Keulen) uit verschillende blokken samengesteld en met ijzeren krammen verbonden. De K. van den dom van Keulen is 6¼ m. hoog en weegt 46.000 kg.
