de handelingen, maatregelen, ondernemingen, die door het leger moeten worden uitgevoerd tot bereiking van het oorlogsdoel. Daartoe behooren o. a. de marschen, de belegeringen en veldslagen.
Men onderscheidt strategische en tactische O. Vóór de opening van een veldtocht wordt een operatieplan gevormd, waaronder men verstaat het plan, waarnaar in het algemeen de operatiën zullen worden geleid. Dit operatieplan is steeds vervat in zeer algemeene trekken, om de vrije handelingen van het legerhoofd niet te belemmeren en hem te veroorloven de maatregelen te nemen, die de omstandigheden vereischen. De punten, van waar men bij een operatie uitgaat, worden subjecten genoemd; deze zijn meestal vestingen of andere vaste punten, in het eigen land gelegen. De streek waar de subjecten gelegen zijn, van waar men uitgaat, wordt operatiebasis genoemd. Bij zeer lange operatielijnen vormt men bij het vooruitrukken telkens weder een nieuwe operatiebasis.
Het doel, dat men door die O. bereiken wil, het vijandelijke leger, de vijandelijke hoofdstad of I eenig ander punt, wordt object genoemd. De [ min of meer breede landstrook, waardoor het leger marcheert om het object te bereiken, wordt operatielijn genoemd. Zij vormt dus de verbinding tusschen de operatiebasis en het operatie-objeet. Behalve dat het de lijn is, waarop men zich beweegt, is het meestal tevens ook de verbindingslijn, die het voortrukkende leger met de basis in gemeenschap stelt en waarlangs het allen toevoer van krijgsbenoodigdheden, van manschappen enz. ontvangt, terwijl zij tevens dient als terugtochtsweg in geval van nederlagen.
