IJssel, Geldersche IJssel, rivier in Nederland, als een tak van den Rijn te beschouwen, tevens de natuurlijke geul voor het afvloeiingswater dat hoofdzakelijk van het oostelijke gebied komt; hij treedt bij Westervoort tusschen Pannerden en Bemmel, uit het pand van den Rijn dat bekend is onder den naam van Pannerdensche kanaal (zie ald.), en onttrekt dit kanaal ongeveer Vs van zijn water, loopt langs Doesburg, Zutphen, Deventer en het Katerveer naar Kampen, en ontlast zich hier, na een loop van 146 km., met meerdere monden, waarvan het Keteldiep tegenwoordig de voornaamste is, in de Zuiderzee; tusschen en langs de 264 monden van den IJsel heeft zich een delta gevormd, het Kampereiland. Tusschen twee, ongeveer 4100 m. lange, aan het begin 158 m. en aan den mond 100 m. breede leidammen, die bij hoogen waterstand onder water staan, wordt het Keteldiep ongeveer 1 uur in zee gevoerd.
Het tusschen den Rijn en Doesburg gelegen gekanaliseerd gedeelte, de z.g. Nieuwe IJsel, wordt voor de ten tijde van Drusus gegraven Drususgracht gehouden. Het land waar de IJsel doorheen loopt heeft in het zuiden een hoogte van 10—25 meter boven amsterd. peil en daalt vervolgens gaandeweg tot 1 m. dito. Zelf door tal van zijstroomen gevoed, komen de waterverhoudingen van den IJsel niet altijd overeen met die van den beneden-Rijn. De IJsel is tusschen Westervoort en Doesburg gemiddeld 109 m., tusschen Doesburg—Dieren 120, tusschen Dieren—Zutphen 106, tusschen Zutphen —Deventer 116, tusschen Deventer—Wijhe 135, te Kampen 150 en beneden die stad 170 m. breed. Beneden Deventer heeft hij een vrij regelmatige bedijking.
Zijn voornaamste zijrivieren zijn de Oude IJsel, de Yordensche beek, de Berkel en de Schipbeek. De slibabvoer bedraagt per jaar gemiddeld 470 millioen kilogram. De IJsel, blijkens den vroegeren handel op deze rivier, een goed bevaarbare stroom, is sedert de 15de eeuw door vermindering van zijn water belangrijk verslechterd, hoewel hij ook nog thans tamelijk druk wordt bevaren.
