gemeente in Limburg (kantonshoofdplaats, arrond. Maastricht), omgeven door de gemeenten Amstenrade, Brunssum, Ubachover-Worms, Nieuwenhagen, Schaesberg, Kerkrade, Simpelveld, Voerendaal en Hoensbroek, terwijl de gemeente in het z.o. op een enkel punt de pruisische grens raakt.
H. is ruim 33½ km.2 groot, meest kleigrond; de bodem bevat steen- en bruinkool (zie Limburg). De gemeente, die als bezaaid is met gehuchten en buurten, bevat het vlek Heerlen, de dorpen Heerlerheide en Wel ten, de buurten Kaumer, Schandelen, Vrusschemig, Benzenrade en Locht, en de gehuchten Linden, Bek, Welterhuisje, Ten Esschen, Heidehoven, Schiffelder, Bautsch, Rukker, Oud-Falkenhausen, Kook, Gijzen, Heerlerbaan, Souret, Vrusschenhuisje, Beitel, Falkenhausen, Euven enz.; zij telde 1 Jan. 1902: 6880 inw., voor het overgroote meerendeel r.-kath. Kiesdistrict Gulpen; personeele belasting: kom 7de klasse en overig deel 8ste klasse. Het vlek H., Herel of Herle, 4 uur o.n.o. van Maastricht, aan het begin van de rivier Geleen, en aan de spoorlijn Sittard— Kerkrade, heeft in de kom ongeveer 2000 inw. Het is een zeer oude plaats; reeds in stukken van het jaar 1114 vindt men er gewag van gemaakt, terwijl in de omgeving herhaaldelijk romeinsche oudheden zijn opgedolven. Er is een groote r.-kath. kerk, een herv. kerk en een synagoge. H. is zetel van een kantongerecht, welks rechtsgebied zich uitstrekt over de gemeenten Amstenrade, Brussum, Eygelshoven, Heerlen, Hoensbroek, Nieuwenhagen, Nuth, Schaesberg, Schimmert, Schinveld, Ubach-over-Worms, Voerendaal en Wijnandsrade.
