1) Voormalig graafschap, dat in 910 onder het bestuur van Albuïnus stond en behalve het dorp Maastricht ook een deel van het omringende land bevatte.
2) Gemeente in Limburg, arrond. Maastricht, kanton Maastricht, kiesdistrict Maastricht, personeele belasting 6de klasse, begrensd door de gemeenten OudVroenhoven, St. Pieter, Meersen, groot 415 H.A., bestaat uit het gedeelte van *t Maasdal, waar de Maas de Jeker opneemt. Door de Maas in twee deelen gescheiden ligt het grootste deel van M. op den linkeroever, terwijl het stadsdeel zich op den rechteroever uitbreidt.
M., vroeger een der sterkste vestingen van Europa, is sinds jaren geheel ontmanteld. De stad is van hoogen ouderdom, daar de romeinsche heerweg van Bagacum (Bavaq) naar Keulen hier over de Maas ging (Trajectum ad Mosam). De verbinding tusschen beide deelen wordt tot stand gebracht door een fraaie steenen brug, gewelfd op 8 bogen en 155 m. lang. M. drijft aanzienlijken binnen- en buitenlandschen handel, vooral in wijn. Er zijn verscheidene fabrieken, onder welke de aardewerk- en glasfabriek van de hoeren Regout en Co. zeer belangrijk is. De andere fabrieken leveren geweren en andere wapens, stoom- en andere werktuigen, hoeden, messen, cichorei, tabak en sigaren, kaarsen, papier, gedistelleerd, chemicaliën enz. Het meest Wapen v, Maastricht beroemde gebouw is de Sint Servaaskerk, wier stichting reeds vroeg heelt plaats gehad; later is zij door Karei den Groote verbouwd. De verschillende bouwvormen wijzen hier op de wisseling van aanschouwingen, in den loop der tijden plaats gevonden. De kerk heeft in hare schatkamer eenige bewonderenswaardige schilderijen; de meest beroemde is de Afneming van het kruis, van Van Dijck. Behalve deze kerk heeft M. nog verscheidene andere schoone kerken. Tot de bezienswaardigheden behoort het stadhuis met gobelins in de Raadzaal en in de Prinsenkamer. De stad heeft een gymnasium, een hoogere burgerschool enz. De schouwburg is een voormalig Jezuïetenklooster; de vroegere kerk der Augustijnen is eene school; het Rijks-archief en de stadsbibliotheek (met pl.m. 20.000 boeken, handschriften, incunabelen) zijn gevestigd in de oude Minnebroederskerk.
Historische herinneringen:
884. Verwoesting van de stad door de Noormannen.
1204. De roomsch-koning Philips schenkt M. aan hertog Hendrik van Brabant.
1304. M. door de Luikenaren belegerd.
1499. De vrede tusschen Kleef en Keulen te M. gesloten.
1567. Komst van duitsche troepen op bevel van Margaretha van Parma.
1578. Mislukte aanslag op de stad door don Juan van Oostenrijk.
1579. Parma verovert Maastricht.
1594. Mislukte aanslag van prins Maurits op de stad.
1632. Overgave der stad aan prins Frederik Hendrik.
1673. Overgave aan de Franschen.
1676. Mislukte poging van prins Willem III om de stad te heroveren.
1748. Overgave aan de Franschen onder Löwenthal.
1794. Kleber verovert de stad voor de Franschen.
1815. 12 Maart. Definitieve vereeniging met het koninkrijk der Nederlanden als hoofdstad van de provincie Limburg.
1831. Febr. Berenning der vesting door de Belgen.
1831. Juni—Sept. Tweede berenning van M. onder generaal Maynen.
1853. Opening van den spoorweg naar Aken.
