Ferdinand domela nieuwenhuis

betekenis & definitie

broeder van den vorige, propagandist van het socialisme, geb. 31 Dec. 1846 te Amsterdam, studeerde aan het Luthersch seminarie aldaar, werd in 1868 proponent, in 1870 predikant bij de luthersche gemeente te Harlingen, in 1871 te Beverwijk, in 1875 te ’s Gravenhage, begon zich omstreeks dezen tijd in openbare vergaderingen in den Amsterd. Werkmansbond enz. als socialist te doen kennen, en legde in 1879 zijn predikambt neer, tegelijk geheel met zijn stand brekende en bij de uiterste linkerzijde der arbeidersbeweging plaats nemende; in laatstgenoemd jaar richtte hij met den uitgever W. C. de Graaff het socialistisch blad „Recht voor Allen” op, waarvan het eerste nummer 1 Maart 1879 het licht zag, en begon met woord en pen een onvermoeide propaganda; in 1886 werd hij naar aanleiding van een in het nr van „Recht voor Allen” van 24 April 1886 opgenomen hoofdartikel: „De koning komt!” van de hand van Boelens, wegens majesteitsbeleediging tot éenjaar celstraf veroordeeld; 19 Jan. 1887 te Utrecht gekerkerd, werd hij na een campagne van ruim een half jaar om gratie, waaraan door vele buiten de arbeidersbeweging staande personen werd deelgenomen, 31 Aug. 1887 in vrijheid gesteld; van 1888 tot 1891 had hij voor Schoterland zitting in de Tweede Kamer, waar hij een wetsontwerp tot verbod van gedwongen winkelnering indiende en verschillende interpellaties hield; in 1891 wederom gekandideerd, door de Volkspartij, viel hij tegen Treub, den kandidaat der radikalen, die evenwel, om D een nieuwe kans te geven, voor het mandaat bedankte ; het kies-comité van Schoterland vaardigde hierop echter een manifest uit aan de kiezers, waarin het te kennen gaf, in overleg met zijn kandidaat D., geen gebruik te zullen maken van deze gelegenheid om „een zetel in de Kamer te krijgen bij de gratie van haar tegenstanders;“ sinds begon D. meer en meer de parlementaire taktiek den rug toe te keeren, om te eindigen met die geheel te verwerpen en uitsluitend de revolutionaire te volgen, hetgeen een scheuring in de nederl. socialistische beweging tengevolge had ; D. bleef nog eenigen tijd in den Sociaal-demokratischen bond, die der revolutionaire taktiek, tot 1897, en redigeert sinds het orgaan der Vrije socialisten : „De Vrije Socialist”; D. schreef behalve tallooze artikelen in binnen- en buitenlandsche socialistische en andere bladen enz.: Mijn afscheid van de kerk (twee in druk verschenen toespraken, 1. Uiteenzetting van beginselen, 2. Afscheidsrede Den Haag, (1879), Grond en Bodem in gemeenschappelijk bezit (1879), Algemeen stemrecht in beginsel en toepassing (1880), De Pilatustype, of de Twijfelaar, De Petrustype, of de Zwakke, De Nicodemustype, of de Vreesachtige, De Simonstype, of de Ijveraar (alle later in druk gegeven voordrachten), Hoe ons land geregeerd wordt op papier en in werkelijkheid ; verder: De normale arbeidsdag (hist economische studie, Den Haag, 1887 en 1889, ook in het fransch overgebracht), Schetsen en tafereelen uit de fransche revolutie; Met Jezus voor of tegen het Socialisme (1886), Kapitaal en Arbeid naar Marx; Het Kommunisme en de officieele wetenschap; Toekomstige inrichting der maatschappij of hoe men uit de oude maatschappij kan komen in de nieuwe (1885), Het boek der koningen (1893), De fransche burgeroorlog van het jaar 1871 ; Vrijheid, Blijheid; De Bijbel, zijn ontstaan en zijn geschiedenis. Eene historisch-kritische verhandeling ter ontwikkeling van het arbeidende volk (Amst. 1893), Het tweede boek der koningen ( 1893), Autoritair en libertair socialisme (1897), De Jezustype, of de man van overtuiging (1897), De Samueltype, of de Republikein (1897), Geheelonthouding en socialisme (1897), Het eigendom en zijne oorspronkelijke vormen (naar Emile de Laveleye, 1898, n°. 16 der „Internationale Bibliotheek”), Vredes-stemmen (Kant, Laveleye, Tolstoi enz., 1899), De Geschiedenis van het Socialisme (Amst. 1902); men houdt hem ook voor den schrijver van: Een vergeten hoofdstuk: Blanke slaven (bedoeld als supplement op het historisch gedenkboek : „Eene halve eeuw, 1848—1898“, premie-uitgave van het Nieuws van den Dag; met teekeningen van Jan de Waardt. Amst. 1898). D., beschikkende over een ongewoon redenaarstalent, handig debater, en van een rustelooze energie, ontwikkelde in zijn loopbaan als socialistisch agitator een groote propagandistische werkzaamheid, en is een der hoofdfiguren van het socialisme in Nederland.