Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

niet door de beugel kunnen

betekenis & definitie

Van iets dat als ongeoorloofd wordt beschouwd, zegt men wel: dat kan niet door de beugel. Voor het woord beugel (in zijn algemeenheid: een rond ijzer dat iets omsluit) zijn tal van verklaringen aangevoerd.

Wellicht werd in deze zegswijze gedoeld op een middeleeuwse verordening die inhield dat bewoners van bepaalde steden geen honden mochten houden die te groot waren om door een (stijg)beugel te worden gehaald. In oude stadskeuren vindt men dan ook bepalingen als: ‘Soo en moeter niemant honden houden, uutghenoomen cleyne honden die door een voetyser van een zadel moghen.’ Dat er ter verklaring van de verwante zegswijze dat wil niet wel door de beugel, die in de zeventiende eeuw voorkwam, aan verschillende soorten van beugels gedacht kon worden, blijkt uit het zeventiende-eeuwse woordenboek Seeman van W. a Winschooten (Leiden 1681, blz. 23), waar het volgende te lezen staat:‘Beugel: (. . .) dat wil niet wel door de beugel, dat is, wij konnen het niet krijgen naa onse sin: dit werd ook genomen voor een rond ijser, daar de misdaadiger aan de geeselpaal werd ingeslooten: daar en booven het rond ijser van een Baggernet: en selfs het silver aan de Tassen der Vrouwluidens: en voorts al wat de gedaante van een Beugel heeft. .