Signalement van sprekende zegswijzen

A. Houwelink ten Cate (1977)

Gepubliceerd op 14-10-2020

een boterbriefje halen

betekenis & definitie

In de omgangstaal wordt het woord boterbriefje denigrerend gebruikt om de trouwakte aan te duiden. Wie niet de moeite neemt een boterbriefje te halen gaat ‘hokken' of is over de puthaak getrouwd.

Het boterbriefje, eertijds in kerkelijke zin gebruikt als benaming voor de aflaatbrief die in de vastentijd vergunning verleende voor het gebruik van kaas, boter, eieren en vlees, is een schertsend synoniem geworden voor de trouwakte, die immers de echtelijke genoegens legaliseert. Het woord ‘hokken' spreekt voor zichzelf; over de puthaak getrouwd zijn is een uitdrukking die we hebben overgenomen van de Hollandse polderwerkers. Bij hen was het traditie de huwelijkssluiting te bekrachtigen door man en vrouw in aanwezigheid van de putbaas of voorman over de puthaak te doen stappen. In dat cultuurbeeld werd alleen wie over de puthaak was getrouwd als wettig gehuwd beschouwd in de omgangstaal is de uitdrukking later juist het ongehuwd samenleven gaan aanduiden.In dit verband is het misschien aardig te herinneren aan een zegswijze die al in de zeventiende eeuw in ons land in zwang was: van de beddeplank geboren zijn. Dat werd (en wordt) gezegd van een kind dat precies negen maanden na de huwelijkssluiting ter wereld komt.