1. de-, het slachtoffer, de dupe; ergens de schuld van krijgend; erbij; gesnapt. Sinds het begin van deze eeuw (Stoett citeert een operette van H. Bouber, ‘De Jantjes’, waarin deze uitdr. voorkomt). Wellicht heeft sigaar hier de slangbet. ‘mannelijk lid’. Vgl. in dezelfde zin de lui; de piel; de pineut; de pisang.
De meeste mensen blijven dan staan en vragen wat meneer wenst, maar dan ben je de sigaar. (Godfried Bomans: Capriolen, 1953)
Bijna iedereen keek ongewild naar mij, ik voelde dat ik de sigaar was. (Hans Koekoek: Liefzijn toegestaan, 1982).
Der Spiegel, het onthullingsmagazine van Duitsland, was inderdaad de sigaar. Zoals vorige week gemeld, wordt de chef van de Berlijnse redactie vervolgd. (De Volkskrant, 22/12/90)
2. een -/sigaren krijgen, soldatenslang voor ‘een geducht standje van zijn meerdere krijgen’. Vgl. Duits slangjemand eine Zigarre verpassen. Vandaar ook sigaren uitdelen ‘berispingen geven (aan ondergeschikten)’.
3. een - uit eigen doos, iets dat schijnbaar geschonken wordt, maar waarvoor je zelf moet betalen; een bepaald voordeel waarvoor je zelf moet opdraaien. Deze beeldende uitdr. is vooral populair in politieke kringen en bij journalisten sinds het midden van de jaren tachtig. Iemand een sigaar uit eigen doos presente-ren is ‘de (politieke) tegenstander trakteren op een koekje van eigen deeg’.
Als Van der Linden maar niet negatief in de krant kwam of ‘koning paspoort’, het Tweede-Kamerlid De Visser (PvdA), aanleiding voor kritische vragen kon vinden, was alles kennelijk best. Intussen presenteerde Van der Linden volgens hem de burger wel ‘sigaren uit eigen doos’. (NRC Handelsblad, 01/07/88)
Verlaging van het toptarief mag dan een sigaar uit eigen doos zijn, als we deskundigen mogen geloven, zit er wel een gouden bandje om. (Elsevier, 30/07/88)
Het kabinet wil 50 miljoen gulden vrijmaken door verschuivingen binnen de begroting van minister Pronk van Ontwikkelingssamenwerking. Willems van Groen Links noemde dat een ‘sigaar uit eigen doos’. (De Volkskrant, 22/05/92)
Waar Wim Kok de naam vandaan haalt een betrouwbaar financier te zijn, mag Joost weten. Een sigaar uit eigen doos presenteren is nog tot daar aan toe. Wat Kok doet, is die sigaar zelf oproken en vervolgens de hele doos achterover drukken. (Elsevier, 12/03/94)
