Synagoge (Gr.), verzameling, vertaling van het Hebr. Keneset of liever van Bet-hâkkeneset, huis van samenkomst der gemeente. Oudtijds bezigde men ook den term Proseuche, d. i. (plaats des) gebeds. Reeds vóór de verwoesting van den tempel bestonden dergelijke gebouwen, zoowel in Palestina, als elders waar Joden wonen, maar wanneer precies de eerste s. gebouwd is, is onbekend.
De oudste ruïnes van dergelijke gebouwen te Kefr Birim, Capernaum schijnen uit de eerste eeuwen onzer jaartelling te dateeren. De basiliekvorm was aanvankelijk de meest gebruikelijke, later bezigde men verschillende bouwstijlen. Italië heeft ze in Renaissance-, Spanje in Moorschen, Duitschland in Rom., Got. en Moorschen stijl. De merkwaardigste s. bevinden zich te Worms, de oudste van Europa (11de eeuw), te Praag (Alt-Neu S.), te Rome (5 s. onder 1 dak), te Londen (Bevis Marks) en te Amsterdam (Port.-Israël. s., ingewijd in 1675). Eigenaardig zijn de s. in de Mohammedaansche landen boven de graven van Daniël e. a., naar ’t voorbeeld der Koebba gebouwd en de Poolsche s., ook in Duitschl. veelvuldig, oorspronkelijk van hout opgetrokken in overeenstemming met den oeconomischen toestand der geloovigen. Het interieur der verschillende s. loopt weinig uiteen. De ingang bevindt zich gewoonlijk recht tegenover de heilige arke (aan de O.-zijde), waarin de wetsrollen; daarvóór de luchter naar het voorbeeld van den tempel.
In ’t midden verrijst de almemor of biema, een verhooging voor thoravoordracht bestemd en bij de heilige arke; voor een lezenaar staande, leidt de voorlezer de godsdienstoefening. Mannen- en vrouwenafdeelingen zijn streng gescheiden, wat bij de z.g.n. reforms., naar ’t voorbeeld van den „Hamburger Tempelverein” (1818 gesticht), is opgeheven. Bij de reforms. begeleiden orgel en gemengde koren den dienst. De plaats der s. geldt als heilig en mag voor geen ongewijd doel dienen.
