Speke (John Hanning), Engelsch Afrika-reiziger, geb. 1827 te Jordans in Somerset, kwam in 1844 in het Ind. leger en bereisde de Himalaja; in 1854 sloot hij zich met Burton bij een expeditie naar Somaliland aan, die door de inlanders werd overvallen ; de beide reizigers wisten met moeite te ontsnappen. Burton haalde hem daarna over een tocht te doen vanuit Zanzibar naar de groote meren ; in 1858 kwamen zij aan het Tanganjika Meer; zij waren de eerste Europeanen, die deze gebieden bezochten. Daar Burton ziek werd, ging S. alleen naar het N. en ontdekte het Victoria Meer en kwam in 1859 weer samen met Burton aan de O.-kust van Afrika.
Op aandrang van R. Murchison te Londen ging S. in gezelschap van Grant in 1860 vanuit Bagamoyo een reis ondernemen ten einde den samenhang van het Victoria Meer en den Witten Nijl na te gaan, wat hem in 1863 gelukte, zoodat hiermee het vraagstuk van de Nijlbronnen was opgelost. Over Khartoem reisden ze naar Europa terug; reisverhaal: Journal of the discovery of the source of the Nile (2 dln., Londen 1863). S. kwam door een jachtongelqk in Z.Engeland om het leven (1864).
