Procopius, - 1) vriend en bloedverwant van keizer Iulianus, bevelhebber van het leger in Mesopotamië, liet zich onder keizer Valens tot keizer uitroepen (365), maar werd reeds spoedig door de zijnen in den steek gelaten en aan Valens uitgeleverd en onthoofd (366).
2) geschiedschrijver uit Palaestina, leefde in de 6de eeuw te Constantinopel, geheimschrijver van Belisarius en een der beste Byzantijnsche historici. Hij beschreef o. a. in 8 boeken de oorlogen tegen de Vandalen, Mooren, Perzen en Oost-Goten onder Iustinianus en schreef Anecdota, waarin hij den lof terugneemt, dien hij tevoren aan Iustinianus en diens vrouw had toegezwaaid, een geschiedenis van de intrigues aan ’t Byzantijnsche hof. Zijn werken zijn uitgegeven door Dindorf (Bonn 1833—38) en later door Haury (Leipz. 1905—06); er bestaat een Duitsche vertaling van zijn krijgsgesch. in de Geschichtschreiber der deutschen Vorzeit, door Coste (Leipz. 1885).
