Münsterberg - (Hugo), Duitsch wijsgeer, 1863— 1918, Prof. aan de Harvard University (V. St. Amerika), directeur van het psychol. laboratorium aldaar, is in zijn denken vooral beïnvloed door Fichte, de neo-Kantianen en Dilthey. De werkelijkheid bestaat niet buiten ons kennen, maar alleen in dit. De natuurverklaring moet mechanistisch zijn.
Alle vitalisme is mystiek. Maar de fysische en psychologische realiteit in ruimte en tijd is objectiveering, een intellectueele verwerking van het onmiddellijk doorleefde. Geheel verschillend van de wereld der fys. en psych. objectiviteit is de wereld van het directe doorleven. Ook de realiteit van andere personen wordt niet eigenlijk waargenomen of denkend afgeleid, maar direct doorleefd. Waar ik een ander werkelijk ken en versta, word ik met hem één. Deze wereld van waarde- en wilsrelaties is niet in de tijdsgrenzen ingesloten. De subjectdaden zijn het gebied der geschiedenis, die dus in den grond met het tijd-looze te doen heeft, daar ruimte en tijd slechts de vormen van de objectiviteit zijn. In tegenstelling tot den psycholoog zoekt de historicus niet naar een causalen samenhang.
De subjecten behooren tot de wereld der vrijheid. Zooals de natuur bovenindividueel is, zoo zijn het ook de ethische en aesthetische waarden. M. wil een volledig „systeem der waarden” geven. De diepste waarden, waarop alles rust, gelden absoluut en zijn onafhankelijk van lust en onlust. De bevrediging van de handelingen, die daarop gericht zijn, is zuivere wilsbevrediging, en geen lust. Er moeten twee groote klassen van waarden onderscheiden worden: levenswaarden en kultuurwaarden. Deze worden in vele rubrieken verdeeld.
Zoo behooren onder de levenswaarden : de logische (objecten van „Anerkennung”), de aesthetische (o. van vreugde), de ethische (o. van verheffing), de metafysische of Gods-waarden (o. van geloof). Met deze 4 groepen levenswaarden correspondeeren evenveel groepen van kultuurwaarden. — De verschillende waardegroepen zijn gecoördineerd, niet van elkaar afhankelijk. De oer-grond ligt onder hen, en dat is „het heilige”, een Ueber-Ich. — Op psychol. gebied is opmerkelijk M.’s sensualistische wils-leer (die den wil tracht te herleiden tot bloote gewaarwordingen), zijn pogingen om de psychologie op het economische leven aan te wenden, zijn psychotechniek in ’t algemeen. Van beteekenis zijn ook M.’s geschriften over Amerika. — Hoofdwerken: Die Willenshandlung (1888), Beitrage sur exp. Psych. (1889—92), Grundzüge der Psychologie (1900), Philos. der Werte (1908), The eternal Values (1909), Psych. and Crime (1909), Science and Idealism (1906), Eternal Life (1905), Harvard Psych. Studies (1903—06), Essays in Psychology (1908).
