Crusius (christian august) - Duitsch wijsgeer, 1712-75, prof. te Leipzig, leerling van Rüdiger, invloedrijkste bestrijder van Wolff’s filosofie, trachtte rede en openbaring met elkaar in overeenstemming te brengen en bestreed het optimisme en determinisme. Kant laat zich zeer waardeerend over hem uit, en prijst in ’t bijzonder zijne onderscheiding van formeele en materieele grondstellingen van ons kennen. Cr. nam nl. naast het principio identitatis, dat zuiver formeel is, het pr. inseparabilium et inconjungibilium (van het niet scheidbare en niet verbindbare) aan, dat materieel is, b.v. elke substantie is ergens en op een zekeren tijd; elke kracht werkt in een subject, enz. De wereld is volgens Cr. relatief goed, maar niet de beste der mogelijke werelden.
De zielen streven eeuwige doeleinden na en zijn onsterfelijk. De wil is vrij, gemotiveérd, maar niet gedetermineerd Geschriften o.a.: Anweisung vernünftig zu leben (1744); Entwurf der nothw. Vernunftwahrheiten (1745); Weg zur Gewissheit d. menschl. Erkenntniss (1747). Vgl. Marquardt, Kant und Crusius (1885); C. Festner, Cr. als Metaphysiker
