Aplanaat - (Germanisme). In de geometrische leer van het licht wordt onder a. gewoonlijk verstaan een symmetrisch objectief, bestaande uit twee helften, die in veel gevallen volkomen gelijk en gelijkvormig aan elkaar zijn; midden tusschen deze helften bevindt zich een diaphragma. Door deze constructie wordt de afbeelding orthoscopisch, verder wordt, wanneer elke helft reeds achromatisch is t.o.v. de plaats van het beeld, het chromatisch verschil der vergrooting opgeheven, terwijl ten slotte de coma-fout vrijwel wordt vermeden. Volgens deze beginselen geconstrueerde photographische objectieven werden het eerst door Steinheil te München vervaardigd in 1866; ze werden in verschillende vormen uitgevoerd, al naar gelang van het beoogde doel.
Als afbeeldingsfouten blijven bij den a. bestaan het astigmatisme en de beeldkromming. Weliswaar kan de laatste verminderd worden door de beide helften van het systeem verder van elkaar te verwijderen, doch slechts ten koste van de correctie van het astigmatisme. Een anastigmatisch vlak beeld, dat tevens de voordeelen, verbonden aan het gebruik van een a., bezit, wordt eerst verkregen met behulp van een anastigmaataplanaat.
De destijds door S., speciaal voor de photogr., samengestelde a. komen thans onder allerlei namen in den handel (Euryscoop, Lynkeidoscoop, Paraplanaat, Rectilinear, enz.), worden in voortreffelijke kwaliteit vervaardigd en de lichtsterkere soorten zijn veel in gebruik voor portret- en moment-opnamen. De beeldhoek kan bij diaphragmeering tot 60 à, 80° gaan. De groothoekige a. moeten sterker gediaphragmeerd worden dan de anastigmaten en hun beeldvlak is niet zoo effen. Vooral door toepassing der nieuwere glassoorten zijn de a. niet onbelangrijk verbeterd; de uit z.g. nieuw-achromaten samengestelde a. worden ook wel als anastigmaat verkocht, bezitten echter eene minder goede correctie dan deze. Behalve voor den in optischen zin waren a., wordt deze naam ook wel gebezigd voor allerlei andere goedkoope photogr. objectiefjes.
