aan'passing, v. (-en), het aanpassen of aangepast zijn; het zich aanpassen, m.n. aan een omgeving. BOUWKUNST. Aanpassing in de bouwkunst houdt in het afstemmen van stijl van een nieuw project op stijl en karakter van de omgeving. Vooral na 1945 wordt, mede als gevolg van verwoestingen gedurende de Tweede Wereldoorlog, aandacht aan dit omstreden begrip geschonken. Voorstanders staan op het standpunt dat door aanpassing harmonische resultaten kunnen worden verkregen op architectonisch, urbanistisch en landschappelijk gebied; tegenstanders menen dat het naast elkaar plaatsen van uiteenlopende stijlen aanvaardbaar of wenselijk is. In de praktijk wordt veelal een compromis gesloten.
PSYCHOLOGIE. Aanpassing is het proces waarbij het gedrag van een individu gaat beantwoorden aan de eisen van zijn omgeving, ingepast wordt in zijn sociale systeem. Door aanpassing neemt de mens gedragsvormen uit zijn omgeving over, en maakt hij zich het cultuurpatroon en de sociale vormen waarin hij leeft, eigen, zodat hij zijn plaats daarin vindt. De mens kan zich (in tegenstelling tot het dier) ook aan nieuwe omgevingen aanpassen en daarbij eerder geleerde aanpassingsvormen ombuigen of afleren. Hieruit wordt begrijpelijk dat aanpassing als een belangrijk doel van ontwikkeling en opvoeding wordt gezien. Door aanpassing van mensen aan elkaar kan een geordende maatschappij ontstaan waarin elk mens zijn eigen plaats heeft. Mislukken van de aanpassing kan leiden tot ernstige sociale en psychische problemen. Een te grote nadruk op de aanpassing kan echter weer leiden tot kritiekloos conformisme. Vandaar dat naast aanpassing ook creativiteit, originaliteit en autonomie als belangrijke ontwikkelingsmomenten worden beschouwd. Vooral in een snel veranderende maatschappij als de onze komen deze aspecten de laatste jaren meer naar voren.
LITT. A.J.M.Vossen, Zichzelf worden in menselijke relatie (1968); H.Nieland, Emanzipation und Autorität (1971).
RADIOTECHNIEK. Aanpassing is het in overeenstemming brengen van de eigenschappen van een stroom- of spanningsbron, met die van het aan te sluiten apparaat, b.v. de uitgangsweerstand van een versterker in overeenstemming brengen met de weerstand van de daarop aan te sluiten luidspreker, door middel van een aanpassingstransformator. RECHT. Het is een algemeen leerstuk van het internationaal privaatrecht, dat bij de toepassing van een verwijzingsregel of van vreemd recht aanpassing een noodzakelijk procédé kan vormen ter voorkoming van tegenstrijdige of absurde resultaten. Onder aanpassing worden uiteenlopende gevallen gebracht, waarbij vergelijking van de betrokken rechtstelsels meestal het uitgangspunt vormt, b.v. voor adoptie is een voorwaarde, dat een van beide adoptanten de voogd van het kind is (art. 228 Ned. BW). In de Ned. rechtspraak is door aanpassing het volle gezag, dat de adoptanten reeds in het verleden over het kind hadden verkregen door een ‘legal adoption’ volgens Engels recht, gelijkgesteld met voogdij in de zin van voornoemde BW-bepaling. LITT. J.Offerhaus, Aanpassing in het internationaal privaatrecht (Med. Kon. Ak. v. Wet, afd. Letterk., 1963).
