Kenmerk waarvan de verschillende kenmerktoestanden in een bepaalde volgorde doorlopen moeten worden bij evolutionaire veranderingen
In de cladistiek worden taxa in groepen ingedeeld op basis van verschillen en overeenkomsten in de kenmerken die ze vertonen. Met behulp van die kenmerken kan ook een stamboom gemaakt worden. Daarvoor is een bepaald optimalisatiecriterium nodig, bijvoorbeeld maximum parsimonie: de boom met de minste evolutionaire veranderingen is de meest waarschijnlijke.
Elk kenmerk (Engels: “character”) kan in verschillende toestanden (Engels: “character states”) verkeren, bijvoorbeeld oogkleur kan blauw, bruin, groen of grijs zijn, pootlengte kan klein, middelgroot of groot zijn. De taxa hebben allemaal dit kenmerk (oogkleur, pootlengte), maar verschillen in de kenmerktoestanden.
Voor het maken van de boom maakt het nu uit of de kenmerktoestanden per kenmerk geordend zijn. Bij geordende kenmerken kan een toestand niet veranderen in willekeurig elke andere toestand. Bijvoorbeeld bij pootlengte kan een kleine poot niet direct evolueren naar een grote poot, dat moet gaan via een middelgrote poot. De evolutie van klein naar groot wordt geteld als twee veranderingen. Bij ongeordende kenmerken kan elke toestand veranderen in elke andere toestand. Oogkleur is daarvan een voorbeeld. Bij kenmerken die maar twee kenmerktoestanden hebben (aan- of afwezig) is er geen verschil tussen geordende en ongeordende kenmerken.
Bij het maken van een stamboom volgens het principe van maximum parsimonie is soms de geordendheid van cruciaal belang voor de uitkomst. Bij een cladistische analyse van de homininen werd geconcludeerd dat de Floresmens afsplitst van Homo habilis, terwijl de gebruikelijke hypothese is dat het een verdwergde vorm is van Homo erectus. De geordendheid van de gebruikte kenmerken kan hier doorheen spelen.
