Cultuur van stenen werktuigen en ornamentele artefacten, 45.000 - 40.000 jaar oud, aangetroffen in Frankrijk en Noord Italië, vaak toegeschreven aan de neanderthaler en gezien als bewijs voor culturele transmissie vanuit Homo sapiens, maar volgens anderen toe te schrijven aan uitsluitend Homo sapiens
De cultuur van het Châtelperronian (genoemd naar de Franse plaats Châtelperron) is te zien als een overgangsvorm tussen het Moustérien van de neanderthaler uit het midden-Paleolithicum en het Aurignacien (laat Paleolithicum) van Homo sapiens. Maar in tegenstelling tot de Mousteriaanse cultuur heeft het Châtelperronian naast karakteristieke sikkelvormige stenen met een gekartelde rand ook ivoren schijven met een gat erin die mogelijk gebruikt zijn als versiering. Zulke artefacten worden gezien als bewijs voor abstract en symbolisch denken.
De Châtelperronian-artefacten van de vindplaatsen bij Saint Césaire en Arcy-sur-Cure werden aangetroffen in associatie met neanderthaler-fossielen, vandaar dat men lange tijd gedacht heeft dat het Châtelperronian een neanderthaler-cultuur was. Dat zou betekenen dat neanderthalers het maken van versierende voorwerpen uit ivoor geleerd hebben van Homo sapiens. Het betekent ook dat abstract en symbolisch denken, mogelijkerwijs zelfs taal, niet beperkt was tot Homo sapiens.
In 2010 bleek uit dateringen door een groep uit Oxford o.l.v. Tom Higham, dat de associatie van Châtelperronian met neanderthalers mogelijk niet correct is. De grotten waarin de artefacten gevonden zijn werden zowel door neanderthalers als mensen gebruikt. Bij de opgravingen in de negentiende eeuw is de stratigrafie niet goed beschreven en zijn de lagen door elkaar geraakt, waardoor artefacten van Homo sapiens terecht gekomen zijn in aardlagen met neanderthaler-fossielen.
Echter de Franse paleontoloog Jean-Jacques Hublin stelde in 2012 op basis van koolstofdateringen van collageen uit botfragmenten dat er geen bewijs is voor het mengscenario en dat de artefacten van de Châtelperronian-cultuur wel degelijk toe te schrijven zijn aan de neanderthaler.
