Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 08-07-2020

Paleolithicum

betekenis & definitie

Oude steentijd; prehistorische periode van ongeveer 2,6 miljoen jaar geleden tot ongeveer 10.000 jaar geleden waarin mensen eenvoudige stenen werktuigen gebruikten

De steentijd (stenen tijdperk) wordt gemarkeerd en ingedeeld op basis van aangetroffen stenen werktuigen en ligt dus niet precies vast in jaartallen. De indeling varieert per plaats op aarde omdat de ontwikkeling van stenen culturen niet overal gelijk op liep. De meest gebruikte indeling is die afgeleid uit de stenen werktuigen gevonden in Afrika en Europa.

Het Paleolithicum begint met de eerste stenen werktuigen van Homo habilis, de Oldowaanse cultuur, maar rekening houdend met de nog oudere Lomekwi-cultuur zou men het Paleolithicum ook 3,3 miljoen jaar geleden kunnen laten beginnen. Het einde van het Paleolithicum wordt gemarkeerd door de landbouwrevolutie die ongeveer 10.000 jaar geleden in het Midden-Oosten begon.

De oude steentijd wordt onderverdeeld in drie periodes, het Vroege Paleolithicum (2,6 miljoen jaar tot 250.000 jaar geleden, de periode van de Oldowaanse en de Acheuleaanse cultuur), het Midden-Paleolithicum (250.000 - 40.000 jaar geleden, de periode van de moderne culturen van de neanderthaler en Homo sapiens, tot aan de culturele explosie in Europa) en het late Paleolithicum (40.000 - 10.000 jaar geleden, de periode tussen de culturele explosie en de landbouwrevolutie). Het Paleolithicum wordt gevolgd door het Neolithicum, maar in Europa onderscheidt men daartussen nog het Mesolithicum, omdat de landbouw zich pas later vestigde (8.000 - 4.000 jaar geleden).

Het Paleolithicum valt in Afrika en Europa vrijwel gelijk met het Pleistoceen (2,6 miljoen jaar tot 12.000 jaar geleden), een periode die gekenmerkt werd door ijstijden, afgewisseld door warmere periodes (interglacialen), die een grote invloed hebben gehad op verspreiding en evolutie van de mensachtigen.