Cariës is een ontkalking van de tanden en kiezen.
Door cariës wordt het tandglazuur op bepaalde plaatsen poreus. Deze plaatsen zijn te herkennen als kleine witte vlekjes. Op dat moment is het proces nog omkeerbaar. Door remineralisatie kunnen de tanden en kiezen weer herstellen. Bij verdere ontkalking gaat de witte vlek over in een gat. Herstel is dan niet meer mogelijk.
Tandplaque
Een belangrijke voorwaarde voor het optreden van cariës is het aanwezig zijn van tandplaque. Tandplaque bestaat uit een onzichtbaar laagje van bacteriën en voedingsstoffen en bevindt zich vooral op de grens van de tanden en kiezen en het tandvlees. Door een goede mondreiniging kan de tandplaque worden verwijderd. Kort na het poetsen ontstaat er al snel weer een nieuw laagje plaque, vooral als er gemakkelijk vergistbare suikers in de mond aanwezig zijn. De bacteriën gebruiken deze suikers als voeding en kunnen zich daardoor snel vermenigvuldigen. Gemakkelijk vergistbare suikers zijn o.a. suiker (saccharose), fruitsuiker (fructose) en glucose (druivesuiker). Deze suikers komen voor in o.a. vruchtensap, diksap, ahornsiroop, agavesiroop, kokosbloesemsuiker, moutstroop, honing, riet- en bietsuiker en alle producten hiermee gezoet.
Zuurstoot
Cariës wordt veroorzaakt door zure stofwisselingsproducten die de bacteriën in tandplak uit gemakkelijk vergistbare suikers vormen. In een zuur milieu verdwijnen calcium- en fosfaationen uit de glazuurlaag van tanden en kiezen. Dit wordt demineralisatie genoemd. Een deel van deze ionen keert terug in het glazuur (remineralisatie). Remineralisatie vindt plaats als de zuurtegraad in de mond minder zuur (hoger dan 5,5) is geworden door de bufferende werking van speeksel. Elke keer als er suikers worden gegeten, vindt er een zuurstoot plaats. Daarom is vooral het aantal keer dat iemand suikers gebruikt belangrijk en minder de totale hoeveelheid suikers.
Praktische tips voor een gezond gebit:
1. Eet en drink maximaal 6-7x per dag iets.
Als het gebit goed wordt verzorgd kan het maximaal 6-7 zuurstoten per dag opvangen, zonder dat er cariës optreedt.
2. Eet rustig en kauw goed (40x per hap).
Kauwen bevordert de aanmaak van speeksel. Door speeksel worden restjes voedsel uit de mond verwijderd en het zuur in de mond gebufferd.
3. Eet volop groenten, noten en fruit.
De vezels uit (rauwe) groenten, noten en fruit stimuleren de aanmaak van speeksel. Speeksel is een natuurlijke beschermer tegen gaatjes. Speeksel wast voedseldeeltjes en neutraliseert t ongeveer 20 minuten na het eten de aanval van zuren op het gebit.
4. Gebruik voldoende calcium en vitamine D.
Dit zijn belangrijke voedingsstoffen voor de gezondheid van het gebit. Calcium uit voeding mengt plaque en blijft dan plakken op de tanden en kiezen. Zo beschermt deze calcium-plaquelaag het gebit tegen zuuraanvallen op het gebit en helpt bij het lokaal remineraliseren van het tandglazuur. Rijk aan calcium zijn o.a. melk- en melkproducten, groene groenten, kool, noten en zaden. Vitamine D helpt bij het inbouwen van calcium in het gebit en botten. Ook speelt het een belangrijke rol in de afweer tegen schadelijke mondbacteriën en remt het (tandvlees)ontstekingen. Een vitamine D-tekort komt veelvuldig voor in Nederland.
5. Gebruik fluorrijke voedingsmiddelen
Het mineraal fluor remt de demineralisatie, omdat door de inbouw van fluor in het gebit calcium en fosfor minder snel oplossen. Rijk aan fluor zijn o.a. groene en zwarte thee, zeevis en schaal en schelpdieren. De schadelijke dosis van fluor ligt niet ver van de optimale hoeveelheid. Voorzichtigheid is daarom geboden met het gebruik van met fluoride verrijkte middelen. Het heeft de voorkeur fluor zoveel mogelijk te halen uit natuurlijke voedingsmiddelen.
6. Gebruik na elke hoofdmaaltijd suikervrije kauwgom.
Daarmee spoel je glazuuraantastende zuren van de tanden af. Gebruik bij voorkeur kauwgom gezoet met 100% xylitol (Xylifresh). Xylitol remt de groei van de bacterie Streptococcus mutans, de mondbacterie die in verband wordt gebracht met cariës. Vermijd kauwgom met gewone suiker!
7. Gebruik dagelijks 2-3 kopjes groene en/of zwarte thee.
Groene en zwarte thee bevat bestanddelen die reageren met tandplak en schadelijke mondbacteriën doden of afremmen. Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van groene thee als mondwater even goed werkt als de middelen chloorhexidine en fluorideoplossing tegen tanderosie. Laat de groene thee hiervoor 8 tot 10 minuten trekken, zodat de stoffen goed aan het theewater worden afgestaan. Drink altijd vers gezette thee (dus niet uit een thermoskanfles) en spreid de 2-3 kopjes over de dag
8. Vermijd suikers en suikerrijke voedingsmiddelen zoveel mogelijk.
Suikers, ook de natuurlijke, zoals honing, diksap, agavesiroop en moutstroop stimuleren de productie van zuren door schadelijke mondbacteriën. Door de plakkerigheid is het moeilijker met speeksel de suikers uit de mond weg te spoelen. Een overmaat aan fruitsuikers en fruitzuren kunnen het gebit aantasten. Dit geldt des te meer nog voor vruchtensappen.
9. Vermijd geraffineerde graanproducten (witmeelproducten).
Deze kunnen in de mond worden afgebroken tot makkelijk vergistbare suikers. Bacteriën in de mond zetten deze suikers om in tandbeschadigende zuren.
10. Beperk de hoeveelheid zure voedingsmiddelen.
Hele zure voedingsmiddelen, zoals azijn, groenten in het zuur, zuur fruit, vruchtensap, citroensap en koolzuurhoudende dranken (ook mineraalwater!) tasten het tandglazuur aan, waardoor het gebit gevoeliger wordt voor cariës. Wees matig met het drinken van vruchtensap en koolzuurhoudend mineraalwater. Drink deze dranken bij voorkeur met een rietje, zodat het gebit zo min mogelijk in aanraking komt met de zure vloeistof. Vermijd vruchtendranken en frisdranken (ook de light-versies!).
11.Behandel maagzuurklachten (reflux). Het oprispen van maagzuur kan net als ieder ander zuur het gebit aantasten.
12. Zorg voor een gezonde mondflora.
Uit onderzoek blijkt, dat het gebruik van specifieke stammen probiotica de conditie van het gebit en tandvlees verbeteren. Probiotica zorgt voor een soort filmlaag in de mond waar ziekmakende bacteriën moeilijker doorheen komen. Uit diverse studies blijkt dat de plaquevorming significant afneemt evenals het aantal ziekmakende bacteriën. Het is nog onduidelijk hoelang de behandelingsperiode moet zijn alvorens zich een barrière in de mond vormt. Roep voor een probiotica-advies op maat de hulp in van een natuurdiëtist.
13. Verzorg het gebit goed.
Poets minimaal 2x per dag de tanden: na het ontbijt en voor het slapen gaan. Gebruik hierbij tandenstokers en tandfloss. Gebruik eventueel natuurlijk mondwater en tandvleesbalsem met extracten van o.a. salvia, kamille, ratanhia, mirre en kastanjeschors ter extra ondersteuning van het tandvlees, gebit en de mondflora.
Ga 2x per jaar naar de tandarts voor een controle van het gebit en een grondige gebitsreiniging.
