(Gr. Panathenaia), het voornaamste feest in het oude Athene, ter ere van de stadsgodin Athena.
Elk jaar vierde men de kleine Panathenaeën die twee dagen duurden. Eens in de vier jaar, steeds in de maand die wij augustus noemen, werden de grote Panathenaeën gevierd, vier dagen lang. Het feest zou door Erichthonius zijn ingesteld, kreeg van Theseus zijn naam, en werd door Pisistratus en Pericles verrijkt met nieuwe feestelijkheden. Behalve de gebruikelijke sportwedstrijden, werden ook voordrachten van Homerus’ gedichten gehouden. Het hoogtepunt van het feest was echter de plechtige processie naar de Acropolis, waarin een, door de meisjes der stad geweven, wollen peplos (= vrouwengewaad) werd meegevoerd, waarmede het beeld van Athena Polias (= de stedehoudster) in het Erechtheion werd bekleed. Aan de stoet werd deelgenomen door Athenes jongelingschap te paard meisjes droegen het offergereedschap, grijsaards, krijgslieden, de overwinnaars in de wedstrijden, gezantschappen van andere steden en tenslotte de gehele burgerij. Op het aanbieden van de peplos volgde een offerfeest.Vermelding verdienen nog de zgn. Panathenaeische amphoren van een speciaal slank model, die gevuld met olie, als prijs werden geschonken aan de winnaars der spelen bij de grote Panathenaeën; de vazen dateren van ca. 550-300 v.C. en zijn zwart figurig. Aan de ene kant is steeds Athena afgebeeld, in wapenrusting, tussen twee zuilen die bekroond zijn met een Nike en een haan. Aan de andere kant zijn voorstellingen uit de wedstrijden geschilderd.
ICONOGRAFIE De processie der Panathenaeën is afgebeeld in de fries die om de cella van het Parthenon was aangebracht. Het is een schepping van Phidias en zijn school (ca. 450-430 v. C.) en behoort tot een der hoogtepunten der Griekse beeldhouwkunst. Een deel van de fries bevindt zich in Londen, enkele platen in het Acropolis Museum, een in het Louvre en een gedeelte van de Westfries, die de prachtige ruiterstoet van Atheense jongemannen voorstelt, is nog ter plaatse aan het Parthenon. Onder de figuren van de fries die behouden zijn, bevindt zich o.a. een groep grijsaards, kruikdragers, mannen met offerdieren, ruiters en drie godenfiguren van de twee groepen van zes Olympiërs, die de processie gadeslaan.
Zie Erichthonius, Theseus, Nike
