Benaming van het tsarenrijk dat zich in de zestiende eeuw voornamelijk tot Oost-Europa beperkte, maar zich later ook over grote delen van Azië uitstrekte. Ook de Russische Socialistische Federatieve Sovjet-Republiek (RSFSR), die na de oktoberrevolutie van 1917 uit het tsarenrijk ontstond, wordt met Rusland aangeduid. Tot slot is sinds 1 januari 1992 Rusland de naam van de huidige Russische Federatie.
Rusland werd vanaf 1613 autoritair geregeerd door tsaren uit het Huis Romanov, van wie Nicolaas II (1894-1917) de laatste was. Als gevolg van de Russische weigering Mantsjoerije, dat na de Bokseropstand in China (1900) door Rusland was bezet, aan Japan af te staan, brak in 1904 de Russisch-Japanse oorlog uit. De Russische nederlaag in deze oorlog leidde in het binnenland tot een uitbarsting van ontevredenheid. Toen in augustus 1905 ook nog bekend werd dat de beloofde volksvertegenwoordiging (doema) slechts een raadgevende stem zou krijgen, barstte de revolutie van 1905 los. De tsaar stelde hierop een democratisch gekozen doema in, die het recht kreeg wetten goed te keuren. De eerste twee doema's stelden zich kritisch tegenover de regering op, die daarom in 1907 het kiesrecht in conservatieve zin wijzigde. Hoewel hierna enkele hervormingen werden doorgevoerd, bleef veel in Rusland bij het oude.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleek de zwakte van het tsarenrijk; de doema raakte steeds ernstiger in conflict met de conservatieve regering, terwijl de massa van de bevolking vijandig tegenover het regime stond. De matige kwaliteiten van Nicolaas II, die het directe opperbevel op zich had genomen, droegen hier nog verder aan bij. De februarirevolutie van 1917 maakte een eind aan het tsarenbewind. De Voorlopige Regering nam de macht in Rusland over. Na de overwinning van de bolsjevieken in november 1917 (oktoberrevolutie) werd de RSFSR (Rusland) in maart 1918 de rechtsopvolgster van het Rusland van de Voorlopige Regering.
Op 3 maart 1918 sloot het nieuwe bewind de voor Rusland ongunstige vrede van Brest-Litovsk met Duitsland. De invoering van het strenge oorlogscommunisme tijdens de Russische burgeroorlog (1917-21) zorgde voor veel verzet onder de bevolking. Politieke oppositie werd door de bolsjevieken echter van meet af aan krachtig bestreden. Wel voerde Lenin in maart 1921 de Nieuwe Economische Politiek (NEP) in, waarna het economisch gezien iets beter ging in Rusland.
Eind 1922 werd tussen de RSFSR, de Oekraïne, Wit-Rusland en de Trans-Kaukasische Federatie, bestaande uit Armenië, Georgië en Azerbeidzjan, een verdrag getekend waarbij de Unie van Socialistische Sovjet-Republieken (USSR) werd opgericht. De RSFSR was de grootste en belangrijkste republiek, die de Unie volledig domineerde. Na 1922 valt de geschiedenis van Rusland dan ook grotendeels samen met de geschiedenis van de USSR.
De politiek van glasnost van partijleider Gorbatsjov leidde aan het eind van de jaren tachtig tot sterke nationale stromingen die eisten dat de soevereiniteit van de republieken werd erkend, zoals dat in de grondwet was vastgelegd. Dat betekende dat de republieken het recht wilden hebben zich van de Unie af te kunnen scheiden. In juni 1990 verklaarde ook de RSFSR zich onafhankelijk. In het vervolg hadden in Rusland Russische wetten voorrang op die van de Sovjetunie. Bovendien hield ook de RSFSR zich het recht voor uit de Unie te treden. Er ontwikkelde zich een steeds sterkere rivaliteit tussen de president van Rusland Jeltsin en de president van de Sovjetunie Gorbatsjov. Tijdens de conservatieve augustuscoup van 1991, gericht tegen Gorbatsjov, won Jeltsin door zijn moedige optreden aan invloed. Het proces van de Russische onafhankelijkheid werd hierdoor versneld. Op 8 december 1991 sloot Rusland zich met Wit-Rusland en de Oekraïne aaneen in de Slavische Bond. Op 21 december ging deze bond met de andere Sovjetrepublieken, op Georgië en de Baltische republieken na, op in het losse verband van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS). Per 1 januari 1992 hield de Sovjetunie op te bestaan en was de Russische Federatie officieel een onafhankelijke staat. Rusland nam bijna alle bevoegdheden en instellingen van de voormalige Sovjetunie, zoals de diplomatieke betrekkingen, over. Op het zesde Congres van Volksafgevaardigden in maart-april 1992 werd het Federatieverdrag getekend. Tevens werd `Rusland' erkend als de tweede officiële naam van de Russische Federatie.
