Nederlandse Hervormde Kerk, Nederlands calvinistisch kerkgenootschap, ontstaan vanuit de → Reformatie in de 16e eeuw. In die tijd waren vele calvinisten vanwege de vervolging in de Nederlanden uitgeweken.
Daarom werd de eerste nationale synode, waar de Nederlandse Hervormde Kerk ontstond, in 1571 in Emden gehouden. Tot 1816 werd deze Kerk gereformeerd genoemd.
Hoewel de Nederlandse Hervormde Kerk nooit staatskerk werd, verwierf zij als `publieke kerk' een bevoorrechte positie in de Noordnederlandse Republiek. De overheid beschouwde de gereformeerde godsdienst als de enige ware religie. In ruil daarvoor kreeg de overheid een grote invloed op het kerkelijk leven. Ze hield toezicht op de benoeming van predikanten, oefende financiële controle uit, benoemde hoogleraren in de theologie en moest toestemming geven voor de bijeenkomsten van landelijke kerkelijke vergaderingen (synoden). Deze invloed wendde de overheid aan wanneer onenigheid binnen de Kerk de eenheid van de Repubiek dreigde te verstoren. Dat was ondermeer het geval toen in het begin van de 17e eeuw twisten ontstonden tussen de → remonstranten en de → contraremonstranten (→ Twaalfjarig Bestand). De synode die in 1618 en 1619 in Dordrecht (→ Dordtse Synode) werd gehouden, maakte hieraan een eind door de vaststelling van leerregels (→ Leerregels van Dordrecht). Ook werd de organisatie van de Kerk geregeld (→ Dordtse kerkorde). Alle theologische geschillen waren hiermee echter nog niet uit de wereld. De discussies werden versterkt doordat velen die in andere landen vanwege hun meningen werden vervolgd in de Republiek, waar een relatieve tolerantie heerste, hun toevlucht zochten. Onder hen was de filosoof René → Descartes, wiens (moderne) ideeën bij vele predikanten ingang vonden. Hierop kwam een orthodoxe reactie, die herstel van de leer van de synode van Dordrecht nastreefde. Onder de → Bataafse Republiek kwam een einde aan de bevoorrechte positie van de Nederlandse Hervormde Kerk: in 1798 werd de scheiding van Kerk en Staat afgekondigd. Koning Willem I voerde in 1816 het Algemeen Reglement voor de Nederlandse Hervormde Kerk in, waardoor de invloed van de staat op de Kerk juist weer werd vergroot. Dit leidde tot een serie scheuringen (→ Afscheiding, → Doleantie) waaruit in de loop van de 19e eeuw als belangrijkste groepering de → Gereformeerde Kerken in Nederland ontstond. De Wet op de Kerkgenootschappen van 1853 stelde de Nederlandse Hervormde Kerk in de gelegenheid de kerkelijke organisatie naar eigen inzicht te veranderen. Deze reorganisatie kwam pas in 1951 tot stand. De laatste jaren is een proces op gang gekomen (Samen Op Weg), gericht op hereniging met de Gereformeerde Kerken. Het uiteindelijk doel is de oprichting van de Verenigde Protestantse Kerk in Nederland, waartoe ook de → Evangelisch-Lutherse Kerk zal behoren.
