Lexicon Nederland en België

Liek Mulder (1994)

Gepubliceerd op 02-08-2017

Nationaal Arbeidssecretariaat

betekenis & definitie

Nationaal Arbeidssecretariaat (nas), Nederlandse vakcentrale, opgericht in 1893, om gevolg te geven aan een resolutie van de Tweede → Internationale (1891), waarin werd aanbevolen dat de arbeidersbeweging in elk land een nas zou vormen om de coördinatie van de klassenstrijd te verbeteren. Gezien deze achtergrond was het nas oorspronkelijk meer dan een vakcentrale; het wilde de hele Nederlandse arbeidersbeweging overkoepelen.

Het initiatief tot de oprichting was uitgegaan van de → Sociaal-Democratische Bond, die zelf ook toetrad, evenals de in 1894 opgerichte → Sociaal-Democratische Arbeiders Partij. Er ontstond intern een strijd tussen de anarchistische opvattingen van → Domela Nieuwenhuis en de parlementair-socialistische richting van → Troelstra. Weliswaar hadden de ideeën van Christiaan → Cornelissen, die in de richting gingen van een middenweg tussen anarchisme en sociaal-democratie, grote invloed in het nas, maar toch domineerde de anarchistische richting. Daardoor hield het nas zich vooral bezig met directe, spontane acties, met als resultaat verscheidene mislukte stakingen. Daardoor hield de in 1894 gestichte, invloedrijke → Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond zich verre van het nas. In 1896 besloot het nas zich alleen maar als vakcentrale te manifesteren. De → spoorwegstaking van 1903 leidde tot een nog slechtere verstandhouding met de sociaal-democratie. Na de Eerste Wereldoorlog verbond het nas zich met de communisten, waarop de syndicalisten uittraden (→ Nederlandsch Syndicaal Vakverbond). In het midden van de jaren twintig wilden de leiders van de Communistische Partij Holland het nas opheffen om gemakkelijker in het → Nederlands Verbond van Vakverenigingen te kunnen infiltreren. Daardoor brak het nas onder leiding van Henk → Sneevliet met de Komintern (→ Internationale, Derde). Het nas werd in 1940 door de Duitsers ontbonden en is na de oorlog niet meer heropgericht.