Doleantie [Lat. dolere, smart lijden], de kerkelijke beweging die in 1886 onder leiding van Abraham → Kuyper verzet aantekende tegen de synodale inrichting van de → Nederlandse Hervormde Kerk en de daar heersende belijdenisvrijheid. Kuyper had onenigheid met de Hervormde Synode over het beheer van de goederen van de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Nadat het classicaal bestuur tachtig kerkeraadsleden, onder wie Kuyper, geschorst had, trachtte deze groep door het uitzagen van een paneel van de Nieuwe Kerk in het bezit te komen van de goederen van de gemeente (4.1.1886, de → paneelzagerij). Toen deze poging mislukte kwam het tot een scheuring en stichtten de `dolerenden' de Nederduitsch Gereformeerde Kerken op calvinistische grondslag. In 1892 sloten deze kerk en een deel van de kerk van de → Afscheiding zich aaneen; ze vormden samen de → Gereformeerde Kerken.
