In een systeem van gereguleerde toegang zijn netbeheerders verplicht voor ieder die daarom verzoekt het transport van gas of elektriciteit en de daarmee noodzakelijkerwijs verbonden diensten te verrichten tegen vastgestelde tarieven.
[elektriciteit]
In het systeem van gereguleerde toegang dat in de Elektriciteitswet 1998 is neergelegd rust op de netbeheerder de verplichting om degene die daarom verzoekt
a) te voorzien van een aansluiting op het door hem beheerde net, respectievelijk
b)van de verzoeker transport van elektriciteit uit te voeren,
tegen een tarief en tegen andere voorwaarden die in overeenstemming zijn met de paragrafen 5 en 6 van hoofdstuk 3 van de Elektriciteitswet 1998 (artikelen 23, eerste lid, en 24, eerste lid, Elektriciteitswet 1998).
Het systeem van gereguleerde toegang, ook wel aangeduid als regulated third party access (rTPA)., is een van de drie systemen van nettoegang die de Elektriciteitsrichtlijn mogelijk maakt (de andere twee zijn toegang door onderhandelingen en het systeem van de exclusieve koper; zie de artikelen 16 tot en met 18 Elektriciteitsrichtlijn). en waaruit de lidstaten kunnen (c.q. moeten). kiezen bij het openen van hun elektriciteitsnetten voor derden, waartoe zij op basis van de Elektriciteitsrichtlijn verplicht zijn.
De verplichting voor de netbeheerder om transport uit te voeren geldt niet voor zover de netbeheerder voor het gevraagde transport redelijkerwijs geen capaciteit ter beschikking heeft (artikel 24, tweede lid, Elektriciteitswet 1998).
In Nederland is gekozen voor het systeem van gereguleerde toegang tot het net. Dit systeem heeft tot gevolg dat alle gebruikers van de netten, ongeacht het spanningsniveau waarop zij afnemen of invoeden, vooraf weten onder welke voorwaarden en tegen welke tarieven zij gebruik kunnen maken van het net. De voorwaarden en tarieven worden bovendien vastgesteld door de toezichthouder zodat er vooraf wordt getoetst of geen sprake is van onredelijke voorwaarden of te hoge tarieven. Tevens voorziet de Elektriciteitswet 1998 in toezicht op de beschikbaarstelling van de capaciteit van de netten (MvA, EK 1998-1999, 26 303, nr. 225c, p. 37).
Het systeem van gereguleerde toegang is een nadere precisering van het systeem van toegang tot het net via onderhandelingen (nTPA). Nederland heeft het systeem van rTPA, dat in de Elektriciteitswet 1998 is uitgewerkt. De minister geeft de volgende motivering voor de keuze voor het systeem van rTPA in de Elektriciteitswet 1998: Bij het nTPA-systeem moeten om de transparantie te bevorderen en de onderhandelingen te vergemakkelijken jaarlijks indicatieve prijzenmarges voor het gebruik van het net worden bekendgemaakt. Het rTPA gaat op dit punt verder, doordat de prijzen(marges). niet meer indicatief zijn, maar vastliggen en als zodanig gepubliceerd worden. Vaststellen van de prijzen in het rTPA-systeem kan geschieden door de marktpartijen (netbeheerders). zelf, of door de overheid. Bij het nTPA-systeem kunnen partijen in beginsel zelf afspreken welk bedrag betaald moet worden voor de toegang tot het net.
Echter, het is dan wel nodig dat partijen een gelijkwaardige positie hebben, zodat zij op een tariefniveau uitkomen dat voor beide werkelijk acceptabel is. Kleine verbruikers hebben minder mogelijkheden dan grote verbruikers om met de netbeheerders scherpe tarieven af te spreken. Gefixeerde tarieven kunnen deze ongelijkheid opheffen en zijn ook gemakkelijker te controleren door de toezichthouder. In de Elektriciteitswet 1998 is daarom gekozen voor vaststelling van de nettarieven door de toezichthouder omdat daarmee veter gegarandeerd kan worden dat de tariefstelling op objectieve en transparante wijze plaatsvindt. Een ander voordeel van gereguleerde tarieven is nog dat daarmee de onderhandelingen over toegang tot het net aanmerkelijk bekort kunnen worden, aangezien een van de meest belangrijke onderwerpen – het tarief – reeds vastligt (Nota naar aanleiding van het verslag, TK 1997-1998, 25 621, nr. 7, p. 25).
[gas]
De Gasrichtlijn biedt de lidstaten de keuze uit het systeem van gereguleerde toegang en het systeem van onderhandelde toegang.
Nederland kent ingevolge de Gaswet een (tijdelijk). regime van gereguleerde toegang tot de distributienetten voor zover het transport betreft van gas dat is bestemd voor beschermde afnemers (tot 1 januari 2004)., dan wel voor afnemers met een jaarlijks gasverbruik van minder dan 170.000 m³ (na 1 januari 2004). (MvA, EK 1999-2000, 26 463, nr. 210b, p. 5). Dit systeem van gereguleerde toegang is in de Gaswet neergelegd in artikel 79 e.v.. Voor de overige afnemers geldt in de Nederlandse gassector het systeem van onderhandelde toegang.
De tarieven die de netbeheerder in rekening mag brengen met betrekking tot transport van gas dat bestemd is voor levering aan beschermde afnemers of afnemers die jaarlijks per aansluiting minder dan 170.000 m³ verbruiken wordt vooraf vastgesteld door de minister, op basis van artikel 80 Gaswet, en is het transporttarief dat de netbeheerders ten hoogste mogen berekenen. Het betreft dus een maximumtarief (artikel 80 Gaswet).
Het door een netbeheerder niet voldoen aan de op hem rustende verplichting om het transport van gas en de daarmee noodzakelijkerwijs verbonden diensten te verrichten tegen de daarvoor vastgestelde tarieven indien het gas bestemd is voor levering aan beschermde afnemers of afnemers die jaarlijks per aansluiting minder dan 170.000 m³ gas verbruiken, levert een economisch delict op (artikel 1, onder 1º, Wet op de economische delicten).
Zie ook: economisch delict; D: essentiële faciliteit, C: gereguleerde toegang, D: vergunning, D: leveringsvergunning (tot 1 januari 2004)., D: netbeheerder, D: onderhandelde toegang, C: onderhandelde toegang.
