(1) in de wijsbegeerte: elk systeem, dat de natuur als enige werkelijkheid beschouwt en alle geestelijke, vrij-werkende oorzaken uitsluit; in de theologie heet N. gewoonlijk de wereldbeschouwing die alles, wat er in de natuur en in het leven van de mens gebeurt, door de werking van in de natuur immanente factoren meent te kunnen verklaren, en daarmee elk bovennatuurlijk ingrijpen van God uitschakelt.
(2) (beeld, kunst), streven naar onmiddellijke natuurnabootsing, ten-top-voering van het realisme en, evenals dit, tegenstelling van het idealisme. Extreme vormen als neerslag van het natuurwetenschappelijk materialisme toont het N. eind 19e eeuw; (letterk.) beweging in 2e helft der 19e eeuw, strevend niet slechts naar een getrouw beeld der werkelijkheid maar vaak naar precieze weergave van haar laagste en lelijkste aspecten; vooral sociale tendenzen speelden daarin mee een rol: het Fr. N. verrijkte althans de romankunst (Zola), het Duitse N. het drama. Het lit. N. verwerpt als ,,onnatuurlijk” o.a. de idee van hoofdpersonen. In Ital. nam het lit. N. de vorm aan van het Verisme.
