XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 21-03-2017

Tera de Marez Oyens

betekenis & definitie

Tera de Marez Oyens (Velsen 1932-Hilversum 1996) was een Nederlandse componiste, pianiste en dirigente. Vanuit een aanvankelijk romantisch en impressionistisch idioom ontwikkelde zij een eigen taal, waarop het seriële componeren en de elektronische muziek van invloed waren. Haar stijl wordt gekenmerkt door een aaneenschakeling van korte motieven, waarbij de doorgaande lijn echter nooit uit het oog wordt verloren.

Zij werd geboren als Tera Wansink; vanaf haar vierde speelde zij piano en vanaf haar achtste ook viool. Het notenschrift beheerste zij eerder dan het letterschrift, en reeds als kind componeerde zij 'om mijn belevenissen en gevoelens in muziek uit te drukken.' Ze studeerde aan het conservatorium van Amsterdam met als hoofdvak piano, en daarnaast klavecimbel, viool en directie. Pas hierna nam ze privé-compositielessen bij Hans Henkemans die haar leerde om transparant te instrumenteren en economisch om te gaan met haar materiaal. Toen ze een moderner idioom ging gebruiken, scheidden hun wegen.

Tera trouwde met haar vroegere pianoleraar Gerrit de Marez Oyens, met wie zij vier kinderen kreeg en wiens naam zij na hun scheiding behield, 'omdat anders niemand mij meer bij de "m" zou kunnen vinden'. Terwijl haar kroost opgroeide, componeerde zij verschillende kinderopera's, zoals Dorp zonder muziek (1960) en De kapitein is jarig (1966). Uit deze periode dateren allerlei kleinschalige composities voor schoolorkest en amateurs, alsmede het leerboek Werken met moderne klanken (1978). Van 1977 tot 1987 werkte zij aan het Conservatorium in Zwolle, eerst als docent hedendaagse muziek, daarna als eerste vrouw in Nederland als hoofdvakdocent compositie.

In de jaren '60 studeerde zij elektronische muziek aan het Instituut voor Sonologie in Utrecht en hierna combineerde zij vaak elektronica met akoestische instrumenten. Dit leidde tot indringende werken als From Death to Birth II voor gemengd koor en tape (1975), en Charon's Gift voor piano en tape (1982). Korte tijd experimenteerde De Marez Oyens met het serialisme, maar ze vond de uitkomst hiervan te saai en te dwingend. Hoewel zij daarna wel reeksen gebruikte, liet ze deze los als de compositie erom vroeg, onder het motto: 'wie is de baas, de reeks of ik?'

De Marez Oyens' werk getuigt van een grote maatschappelijke betrokkenheid, die mede gevoed werd door haar (tweede) huwelijk met de uit Auschwitz terugge keerde joodse schrijver Menachem Arnoni. Het grootschalige oratorium The Odyssey of Mr. Goodevil (1981) is op zijn teksten gebaseerd. Sinfonia Testimonial voor orkest, koor en tape (1987) is opgedragen aan de slachtoffers van midden-Amerikaanse dictaturen, en in 1995 componeerde zij in opdracht van de Verenigde Naties het orkestwerk Unison.

Naast het componeren verzorgde De Marez Oyens lezingen over hedendaagse muziek in binnenen buitenland, waar zij ook orkesten en koren dirigeerde. En passant werkte zij aan de verbetering van de positie van componerende vrouwen.

Oeuvre
46 vocale (vocaal/instrumentale) werken; 32 kamermuziekwerken; 20 werken voor ensemble; 12 stukken voor orkest; 9 elektronische (elektro-akoestische) composities; 8 stukken voor schoolorkest; 7 soloconcerten; 5 kinderopera's.