XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 15-03-2017

Conservatorium

betekenis & definitie

Het conservatorium (Lat. bewaarschool) is een opleidingsinstituut voor musici, dirigenten en componisten.

Al in de Middeleeuwen bestonden er scholen waar de muziek centraal stond: de koorscholen die aan de kerk verbonden waren. Het conservatorium als wereldlijk opleidingsinstituut kwam voort uit de idealen van de renaissance en het humanisme. Aan het eind van de vijftiende eeuw vond men in navolging van Plato dat muziek in de opvoeding een belangrijke rol diende te spelen. Liefdadigheidsinstellingen in Venetië en Napels, die zich onder meer met de zorg voor weeskinderen bezighielden, namen rond 1600 Plato's idee over. De weeskinderen, 'conservati' genaamd, kregen muzieklessen. De Napolitaanse conservatoria ontdekten dat de weesjes konden bijdragen in hun onderhoud en onderwijs door in het openbaar litanieën en 'laudi spirituali' te zingen. Venetië volgde dit voorbeeld; het optreden van de muzikantjes in de Venetiaanse kerken vormde er door hun niveau een speciale attractie. Rond 1700 werden buitenlandse reizigers hierop zelfs geattendeerd in reisgidsen die de concerten aankondigden. Gestimuleerd door het succes van de pupillen trokken de conservatoria gespecialiseerde docenten aan. Zo wist het Venetiaanse meisjesweeshuis Ospedale della Pietà in 1703 Antonio Vivaldi als vioolleraar te contracteren.

Vooral de Italiaanse zangopleidingen waren in de 18e eeuw beroemd. In de periode van de opera seria waren veel sterzangeressen uit Venetië afkomstig en Napels was vermaard om de castraatzangers. Met de hooggekwalificeerde conservatoriumdocenten stegen de kosten van het muziekonderwijs echter aanzienlijk. Daardoor werd het noodzakelijk om ook rijkere, betalende leerlingen toe te laten. Zo werd de harmonie verstoord en ontstond er een scheiding tussen arm en rijk. Dit leidde tot studentenonlusten en uiteindelijk tot het verval van de Italiaanse conservatoria. Vlak voor het uitbreken van de Franse revolutie in 1793 werd in Parijs in navolging van Italië het eerste conservatorium opgericht, de Ecole Royale de Chant. Het moest in overeenstemming met de toenmalige politieke idealen een modem instituut worden, onafhankelijk van liefdadigheidsinstellingen en kerk. Negen jaar later ontstond de Ecole pour la Musique de la Garde National, een opleidingsinstituut voor blazers van de militaire kapel. In 1795 fuseerden beide scholen tot de Conservatoire National de Musique et de Déclamation. Dit conservatorium werd voor heel Europa hét grote voorbeeld. In heel Europa werden vervolgens staats conservatoria opgericht naar Parijs model (Milaan 1807, Praag 1811, Graz 1815, Wenen 1817, Den Haag 1827, St. Petersburg 1862, Moskou 1866, Amsterdam 1884).