Jan Dismas Zelenka (Lounovice 1679-Dresden 1745) was een Boheemse componist die het grootste deel van zijn leven in Dresden werkte en door tijdgenoten als Bach en Telemann werd bewonderd om zijn mees terschap in het contrapunt en om zijn harmonische inventiviteit.
Evenals veel van zijn landgenoten zocht Zelenka na een opleiding in Praag zijn heil buiten zijn verarmde vaderland. Aangezien Bohemen al geruime tijd een provincie was van het Habsburgse rijk, lag het voor de hand dat kunstenaars en musici aanklopten bij Oostenrijkse of Duitse vorsten. Zelenka ging naar Dresden, waar hij als bassist werd aangesteld in de koninklijke hofkapel. Daar kreeg hij toestemming om een royale studiereis te maken. Vier jaar lang reisde hij rond in Italië, in Wenen nam hij les bij Fux, Zelenka was inmiddels al 36 jaar! en pas in 1719 keerde hij terug naar Dresden. Jarenlang verving hij als kapelmeester een zieke collega, maar bij diens dood kreeg hij de baan niet evenmin als J.S.Bach, die ook solliciteerde. Als troostprijs werd hem de titel kerkcomponist toegekend.
Inderdaad bestaat het grootste deel van zijn oeuvre uit religieuze muziek, een bij uitstek behoudend domein. In zijn tijd werd Zelenka dan ook beschouwd als een conservatieve componist. Maar in zijn instrumentale kamermuziek toonde hij zijn avontuurlijke kant, bijvoorbeeld in vrij vergaande uitstapjes in de richting van de chromatiek, in citaten uit de Boheemse volksmuziek en in een voor die tijd ongebruikelijk gedetailleerde notatie van subtiele gradaties in de dynamiek.
Oeuvre
20 missen; 3 cantates; 3 oratoria en andere kerkelijke muziek; 1 melodrama ; aria's en instrumentale muziek (6 sonates en een aantal werken voor een grotere instrumentale bezetting).
