XYZ van de klassieke muziek

Katja Reichenfeld (2003)

Gepubliceerd op 15-03-2017

Chromatiek

betekenis & definitie

Chromatiek (Gr. chroma, kleur) is het 'kleuren' van muziek die gebaseerd is op de diatonische toonladder met halve toonsafstanden.

De eerste felchromatisch gekleurde muziekwerken ontstonden in de 16e eeuw: de madrigalen van componisten zoals Marenzio en Gesualdo. Deze componisten hadden een voorkeur voor teksten over hevige emoties, waarbij ze de cruciale woorden illustreerden met chromatische accenten in de melodielijnen en met wringende intervallen. In de barokmuziek van de 17e en 18e eeuw liet men de minutieuze woordillustratie los en greep men naar chromatische middelen bij het uitbeelden van bepaalde gevoelens die golden voor een hele compositie of een deel daarvan (zie affectenleer). In de 19e eeuw bracht de romantiek met haar concentratie op het specifiek individuele van emoties in de muziek een niet-aflatende stroom van chromatiek teweeg. Wagners opera Tristan und Isolde over het gekwelde liefdespaar vormt het hoogtepunt van deze stroming. Door het tonaal noch chromatisch te duiden akkoord waarmee het voorspel tot de opera begint, het 'Tristan-akkoord', werd het gehele tonale en diatonische systeem van binnen uit 'opgeblazen'. Schönberg had daarop een antwoord: het twaalftoonssyteem, waarbij alle twaalf tonen van de chromatische toonladder gelijkwaardig waren.