(scheikundig). Was noemt men de esters van hoogere vetzuren, welke echter niet met glycerine zooals de oliën en vetten, maar met hoogere alcoholen verbonden zijn.
Ze onderscheiden zich van vetten, doordat zij in het algemeen hooger smelten, minder snel ranzig worden en niet gemakkelijk verzeept kunnen worden. Worden meestal in mengsels gebruikt om daardoor de gewenschte consistentie te verkrijgen en dienen voor de bereiding van kaarsen, cosmetica, zalf, wasfiguren enz.
Vloeibare w. zijn döglinsöl, spermaceti en spermaceti-olie, welke uit zeedieren, de laatste uit den kop van den potvisch (Physeter macrocephalus) worden gewonnen. Tot de vaste soorten behooren: bijenwas, waaruit de raten zijn opgebouwd.
De ruwe was is geel tot oranje-gekleurd en riekt naar honing. Na bleeken dient de witte w. voor kerkkaarsen, verder voor crèmes, het gieten van zilver en koper, het maken van lithographische inkten, bij het batikken, in de pharmacie, in schildersverf, enz.
Komt vooral uit Oost-Afrika, Cuba, Oost-Indië, Madagaskar en Jamaica. Carnaubawas, welke in Brazilië uit de bladeren van de Corypha cerifera verkregen wordt.
Candelillawas wordt in Mexico en Texas uit de stengels van de Euphorbia antisyphilitica door koken verkregen. Ze is lichtbruin gekleurd en dient evenals carnaubawas nog speciaal voor lederappretuur en wasvernissen.
Rietwas, dat bij de knoopen van suikerriet voorkomt, wordt uit de zeefkoek van de suikerfabrieken afgescheiden en wordt gebruikt als vervangmiddel van carnaubawas in allerlei boen- en poetsmiddelen.
Montaanwas is een product, dat uit de bitumen van bruinkool als een donker gekleurde, met hars vermengde brosse stof wordt verkregen en als isolatiemateriaal voor electriciteit en in schoencrême wordt verwerkt.
Wolvet of lanoline komt in groote hoeveelheden in het waschwater der wolwasscherijen voor en wordt hieruit door chemische behandelingen afgezonderd. Het ruwe wolvet, dat tot 25% aan gewone vetzuren bevat, wordt wegens de taaiheid en kleverigheid als consistentvet of als bestanddeel hiervan, verder voor ledervet, smeermiddel voor kabels enz. gebruikt.Hoogeveen.
Dierkunde. Was wordt bij vele insecten door bepaalde kliercellen uitgescheiden. Van de echte vetten onderscheidt zich was o.a. door een moeilijkere smeltbaarheid. Bij de arbeidsters der bijen en andere vliesvleugeligen wordt het aan de buikzijde tusschen de achterlijfsringen als plaatjes uitgescheiden en als bouwmateriaal gebruikt bij het maken van de raat. Bij schild-, blad- en bloedluizen is het afgescheiden w. meer poedervormig en dient om daarmede het lichaam te bedekken en aldus te beschermen tegen nat worden of uitdrogen.
L. Willems.
In de liturgie wordt w. (cera) als materiaal voor het vervaardigen van ➝ kaarsen gebruikt bij liturgische plechtigheden. Men onderscheidt gele of ongebleekte was, voorgeschreven voor de Dooden-liturgie en Goeden Vrijdag (met uitzondering van de processie), en witte of gebleekte was, voor het overige liturgisch gebruik. Als product der bijen, die volgens middeleeuwsche opvatting als geslachtloos golden, is w. het beeld van Christus’ reine menschheid, zooals deze uit de maagdelijke Moeder Gods geboren werd.
Koenders.
