Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 02-02-2019

Aphasie

betekenis & definitie

Aphasie - is een diepgaande spraakstoring, waarbij verstand en bewustzijn bijna normaal kunnen werken, het sociaal gevoel tot de omgeving niet heeft geleden en ook de articulatie- en gehoororganen vlot functionneeren, een onvermogen zich in woorden uit te drukken of het gesproken woord te begrijpen. Men onderscheidt grofweg twee vormen:

a) de motorische, waarbij het uitdrukkingsvermogen gestoord is, met behoud van het begrip voor het gehoorde woord, en b) de sensorische a., waarbij juist dit laatste geleden heeft.

Bij de meeste aphasievormen vindt men tevens stoornissen in het vermogen tot schrijven (agraphie) en lezen (alexie), terwijl ook het naspreken gestoord kan zijn, maar vaak blijken bij deze proeven de articulatie-mechanismen volkomen ongedeerd. Afgezien van een paar tusschenwerpsels, kan de zieke dan gewoonlijk niets meer spontaan zeggen en maakt het den indruk, alsof hij, heel goed wetende, welke dingen hij noemen wil, de beschikking over de differentieele phonemen van de dingnamen verloren heeft. Het is alsof hij, zonder stom te zijn, zijn geheele taal als mededeelingsmiddel vergeten heeft.

Naast deze motorische a. staat de sensorische a., welke met de eerste gepaard kan gaan, maar ook alleen voorkomt en hierin bestaat, dat de zieke — zonder doof te zijn — toch zijn moedertaal niet meer verstaat. Het zijn dus weer de differentieele phonemen, die te zamen het beteekenende woord vormen, die niet als zoodanig worden herkend, en dus als loutere phonetische klanken worden opgevat; het is weer, alsof de zieke zijn heele taal vergeten heeft, maar nu als vernemingsmiddel. Juist omdat de phonetici deze aphasiegevallen niet genoeg bestudeerd hebben, kon het phoneembegrip zoo lang verborgen blijven en de leuze: taal is klank, overal ingang vinden. Dat met de meeste aphasieeën ook alexie en agraphie gepaard gaan, volgt natuurlijk uit het innig verband van lezen en schrijven met de gestoorde differentieele phonemen, terwijl deze beide functies (denk bijv. aan de spelling van het Engelsch) met de phonetische klanken geen onmiddellijk contact hebben. zie Phonologie. Het verschijnsel a. komt vooral voor in aansluiting aan hersenbloeding, welke in de hersenschors (en bij rechtshandigen voornamelijk in de linker slaapkwab) gezeteld is. Voorbijgaande a. kan ook het gevolg zijn van vaatkrampen in de hersenschors. Somtijds kan de a. belangrijk verbeteren en zelfs verdwijnen, indien de gestoorde hersenfunctie voor herstel vatbaar is. Jac. v. Ginneken/Carp.