staat in kencritische zin tegenover empirisme. Terwijl het empirisme inhoudt dat de ware kennis niet alleen ervaring vooronderstelt maar deze bovendien nooit te boven gaat (transcendeert) , meent het rationalisme dat de ware kennis niet oorzakelijk afhankelijk is van de ervaring doch reeds in het geestelijke vermogen voor-gegeven is.
Meestal wordt de term rationalisme in een meer brede, veeleer psychologische zin gebruikt om een houding aan te geven, die zowel in het boven beschreven rationalisme alsook in het empirisme kan besloten liggen: een houding die de innerlijkheid van de individuele kenner tot voldoende en enig mogelijke bron van kennis proclameert. Het rationalisme is aldus een ontkenning van de integrale houding van de mens tot zichzelf, daar de innerlijkheid niet het bepalende element is van de werkelijkheid, maar integendeel zelf door de werkelijkheid mede-bepaald wordt.
Het is voorts een ontkenning van de integrale verhouding van de mens tot de medemens, daar de mens wezenlijk sociaal is en deze sociabiliteit bij het verwerven van geestelijke goederen (waarheid, goedheid, schoonheid) nog meer op de voorgrond treedt dan bij het verwerven van stoffelijke goederen. Het is ten slotte een ontkenning van de integrale verhouding van de mens tot God, Die in Zijn eindeloze Barmhartigheid tot de mens gesproken heeft in de Openbaring, voor welk Woord Gods de mens in nederigheid des harten behoort open te staan.
H. H.
B.
