is de leer die de zintuiglijke ervaring (empirie) tot enige bron van ware kennis maakt. Dit betekent niet alleen dat al onze kennis ervaring vóóronderstelt (en in deze zin van ervaring afhankelijk is) maar vooral dat het verstand niets anders kan doen dan de feitelijkheden van de ervaring louter ordenen.
Alle zgn. algemene begrippen en alle oordelen waarin de mens uitspraak meent te doen over het wezen van het zintuiglijk ervarene worden herleid tot samenvattingen van een reeks individuele en toevallige ervaringsgegevens door associatie of inductie: er is voor onze kennis geen sprake van volstrekte algemeenheid en van absolute, de hypothese der ervaring transcenderende noodzakelijkheid. Het empirisme moet gevolgelijk agnostisch staan tegenover het transcendente: wij kunnen het niet kennen.
In zover het echter verder gaat en zelfs de mogelijkheid van het transcendente ontkent, spreekt het zichzelf tegen door de ervaringsgrenzen te overschrijden. Het empirisme is door de Kerk impliciet afgewezen in zover de Kerk de feitelijkheid van het transcendente erkent, speciaal in zover zij te geloven voorhoudt dat God als schepper door de natuurlijke rede vanuit de eindige zijnden kan worden gekend (Denz. 1806). j. p.
