(van Gr.: Heros, heilig, en archè, bestuur) is eigenlijk de heilige, geheimvolle leiding der Kerk door Christus, Die ook na zijn hemelvaart zichtbaar regeren blijft in de gestalte van mensen, die Hij tot dat doel in dienst neemt en zendt en die Hij, in koningsmacht zetelend aan de rechterhand des Vaders, door zijn H. Geest zelf onzichtbaar leiden blijft.
In feite heeft deze zichtbare leiding van Christus de vorm gekregen ener vaste rangorde: die van paus, bisschoppen, priesters, diakenen, en daarom verstaat men onder hiërarchie veelal ook een geordende groep van mensen, die in dienst van Christus en uit zijn opdracht in onderlinge verscheidenheid de Kerk regeren (volgens Pseudo-Dionysius Areopagita naar analogie met de hemelse rangorde zelf). Zelfs op zuiver profaan gebied is men aldus gaan spreken van „hiërarchische” verhoudingen en van „Hiërarchie”, zulks in duidelijke miskenning van het sacrale karakter, dat aan het woord eigen is.Geboren uit de opdracht en zending van Christus, gaat de hiërarchie der Kerk terug op het geheim van Christus’ eigen gezonden-zijn door de Vader. „Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u”. Zelf gezonden en gezalfd tot koning, priester en profeet, ter vervulling van heel het oud-testamentische koningschap, priesterschap en profetendom, zendt Hij op zijn beurt ook zijn gezondenen tot een koninklijke, priesterlijke en profetische bediening (besturen, heiligen, leraren, of: bestuursmacht, wijdingsmacht, leraarsmacht), zodat zij in zijn dienst en door de kracht van zijn Geest, Die zij door oplegging der handen ontvangen, het werk van Christus’ verzoening vruchtbaar onder de mensen kunnen maken en zo waarlijk „Bedienaars der verzoening” kunnen zijn.
De volheid van deze bediening is toevertrouwd aan de apostelen en hun opvolgers. De anderen delen slechts in die opdracht en in die zending en zijn daarom wezenlijk van een lagere, ondergeschikte orde, helpers in de veelomvattende taak van het apostolaat, waarvan zij afhankelijk en waaraan zij steeds verantwoording schuldig zijn (essential en dependent ministry). Maar van heel deze hiërarchie, waarvan de paus de zichtbare band der door de H. Geest gewerkte eenheid is, geldt zonder uitzondering, dat zij geroepen is niet om te heersen, doch om te dienen, niet om zich zelf doch om Christus tot gelding te brengen. Bovendien is zij in haar van Christus onderscheiden gestalte dagelijks een levende herinnering aan het heengaan van de Heer, Die pas aan het eind zal wederkomen, aan de verborgenheid daarom van de Bruidegom voor zijn bruid en houdt zij het verlangen open naar een aanwezigheid van Hem niet in verborgenheid, doch in de volle openbaarheid van zijn glorie. Zij is zich bewust slechts van betekenis te zijn in de tussentijd tussen hemelvaart en wederkomst, bestemd om te verdwijnen, wanneer de Bruidegom zelf in alle onmiddellijkheid zijn bruid tegemoet zal treden.
Niet alle Christenen delen deze katholieke geloofsvisie op de leiding der Kerk. Met name de Reformatie heeft van meet af aan protest aangetekend tegen iedere hiërarchische bemiddeling, en daarom tegen ieder hiërarchisch onderscheid binnen het volk Gods. Wel komt er kentering in dit opzicht in bepaalde hoogkerkelijke kringen en is er een groeiende onrust waarneembaar in de bezinning op Kerk en ambt. Doch tevens spitst zich binnen de Wereldraad van Kerken steeds scherper de vraag toe, of hiërarchisch en niet-hiërarchisch denkende Kerken wel blijvend zullen kunnen samengaan en ooit verzoend zullen kunnen worden.
j. c. G.
