(Gr.: pappas, Lat.: papa, vader) is de rechtmatige opvolger van Petrus, die door Christus tot zichtbaar hoofd der Kerk werd Christus, het onzichtbaar Hoofd, bij de kudde te representeren (Matth. 16 : 13— i g, Jo. 21 : 15-17). Hij heeft inde Kerk de hoogste geestelijke macht over bisschoppen, priesters en gelovigen, welke zowel het hoogste leergezag als de supreme en volledige jurisdictiemacht over geheel de Kerk omvat, en zijn macht die hij onmiddellijk van Christus ontvangt, is van elke andere menselijke macht onafhankelijk.
Zo is hij de zichtbare band der eenheid van allen met Christus. Alleen in gePauselijk wapenbord meenschap met hem kan met wapen van paus men de volle gemeenschap met Christus als onzichtbaar Hoofd genieten.
Daarom wordt de Eucharistie als sacrament der kerkelijke eenheid steeds uitdrukkelijk in gemeenschap met de regerende paus gevierd. De verklaringen inzake geloof en zeden, die hij „ex cathedra” aflegt, en die in levende geloofsgemeenschap met wereldepiscopaat en godsvolk tot stand komen, zijn onfeilbaar en eisen van ieder onvoorwaardelijke onderwerping; de andere leerstellige verklaringen hebben authentieke waarde en moeten uit bovennatuurlijke gehoorzaamheid aanvaard worden (zie Encycliek).
Het recht tot verkondigen van de geloofsleer voor de gehele Kerk bezit persoonlijk alleen de paus; de bisschoppen bezitten deze bevoegdheid slechts in gemeenschap met hem en met elkander. Krachtens zijn supreme jurisdictiemacht bezit hij de hoogste wetgevende, administratieve en rechterlijke bevoegdheid.
In de uitoefening daarvan wordt hij bijgestaan door de verschillende instanties, die de Romeinse curie uitmaken. Buiten Rome heeft hij als medehelpers de nuntii en internuntii, die hem bij een staatshoofd vertegenwoordigen, en de apostolische delegaten die hem bij het episcopaat van een land vertegenwoordigen.
Ook de leken hebben het recht door de paus gehoord te worden. Bijna dagelijks hebben audiënties plaats, doorgaans in het Vaticaan, in de hete zomermaanden te Castel Gandolfo.
In de publieke audiënties verschijnt de paus steeds met een zeker ceremonieel, omringd door de leden van de zgn.
Famiglia pontificia, het pauselijke hof.
Tot de pauselijke militaire hofhouding behoren: de Edelgarde, de Palatijnse erewacht, de Zwitserse garde en de pauselijke gendarmerie. De persoonlijke waardigheidstekenen van de paus zijn: de tiara, de vissersring en zijn persoonlijk wapen of blazoen.
De paus is ook tijdelijk vorst: hij is nl. souverein van de staat van Vaticaanstad. Daardoor worden zijn zelfstandigheid en onafhankelijkheid tegenover de verschillende staten juridisch gewaarborgd (zie Kerkelijke Staat, Romeinse kwestie).w. o./j. c. G.
