In de 7de en 8ste eeuw bekeerden Angelsaksische en Ierse monniken de Friezen (zie Willibrordus). Friesland werd een deel van het bisdom Utrecht.
Weldra kwam het kloosterleven tot bloei. Behalve op godsdienstig gebied, werkte dit ook zegenrijk op economisch en cultureel terrein (bedijking, landbouw; onderwijs, wetenschap).
De bloei van het godsdienstig leven (350 parochies, 50 kloosters) werd in de late Middeleeuwen gevolgd door verval. Het wereldse gedrag van de priesters en kloosterlingen werkte mede tot de sterke verbreiding der Reformatie, die mede dank zij politieke dwang de overhand kreeg.
Ondanks twee eeuwen achterstelling en discriminatie van wisselende hevigheid handhaafden zich autochthone katholieke minderheidsgroepen, die tot op heden toe, vooral op het platteland, gekenmerkt worden door een sterke religieuze observantie. De geografische verspreiding bleef na de consolidatie van de missionnaire activiteit (tegen het einde van de 17de eeuw) vooral beperkt tot de westelijke helft van Friesland.
Eerst in het begin van de 20ste eeuw ontstaan er nieuwe katholieke nederzettingen in volledig geprotestantiseerde gebieden als gevolg van de apostolische activiteit van de Paters Augustijnen (Terschelling) en Paters Minderbroeders (Drachten, Gorredijk, Oosterwolde, Bergum en St. Jacobiparochie).
Zowel het vormingswerk der Augustijnen vanuit „Vinea Domini” (Witmarsum) als de apostolaats-methodiek der Minderbroeders draagt een sterk persoonlijk en oecumenisch karakter. De katholieke bevolking van de nieuwe nederzettingen in oostelijk Friesland, Drachten en de zgn. ûthoven of dépendances van het Minderbroedersklooster aldaar, is tendele samengesteld uit autochthone bekeerlingen en tendele uit immigranten (met name in het nieuwe industrie-centrum Drachten).
Het aantal Katholieken in Drachten en omgeving (Smallingerland en Opsterland) groeide van 20 in 1930 tot bijna 500 in 1955. Door het diaspora-karakter van deze nederzettingen worden aan de pastorale arbeid hoge eisen gesteld.
De diaspora-zielzorg in Friesland heeft de bijzondere zorg van de Sint Willibrord Vereniging. w. G.
