is de naam van een beweging van vrijdenkers die in Oct. 1856 te Amsterdam werd opgericht. Tot de leden behoorden niet alleen atheïsten en materialisten, maar ook pantheïsten.
In de eerste periode stond de vereniging sterk onder invloed van dr. J. van Vloten en Multatuli.
Figuren als F. Domela Nieuwenhuis en A.
H. Gerhard vormden een schakel naar de kant van de opkomende arbeidersbeweging.De Dageraad, die a-politiek wil zijn, voert propaganda door het beleggen van vergaderingen, door boeken en brochures en door het populair-wetenschappelijk tijdschrift De Vrijdenker. Het ideaal vindt men omschreven in art. 2 van de statuten: De Dageraad stelt zich ten doel de bevordering der vrije gedachte, tot zuivering en verdieping van ’s mensen zedelijk en verstandelijk besef. Zij plaatst zich hierbij op de wetenschappelijk-wijsgerige grondslag van de souvereiniteit en autonomie der rede. Mitsdien aanvaardt zij als grondslag voor wereld- en levensleer uitsluitend de normen van het redelijk en zedelijk bewustzijn en de gegevens der ervaring, onder afwijzing en bestrijding van elk geloofsdogma of bindend gezag van Kerk of persoon, Schrift of overlevering. G. s.
