is een gevoelstoestand, die nauw verwant is met schrik en vrees. Schrik treedt op bij plotseling opduikende gevaarssituaties: men schrikt voor een auto, waar men bijna onder komt; men schrikt bij een plotselinge val, die men maakt.
Vrees voelt men bij tamelijk bepaalde gevaarssituaties, die in een meer of minder verwijderde toekomst zullen optreden, die men verwacht en ziet of meent te zien aankomen. Angst is een gevoelstoestand, die meestal geleidelijk ontstaat, toe- of afneemt, in elk geval voortduurt en overwegend onbepaald is zowel in uitgangspunt als richting — waarbij het zich door iets bedreigd voelen op de voorgrond staat.
Zo kan men spreken van levensangst bij iemand, die voortdurend verwacht dat hem iets zal overkomen; van angst voor het donker, voor besmetting, voor critiek enz. De angst kan zich wel aan bepaalde objecten hechten — bijv. angst voor spinnen, honden e.d. maar deze fixatie moet men als secundair of gevolgelijk zien.
Wanneer men angst als de fundamentele emotie ziet bij bedreiging, is het duidelijk dat in schrik en vrees angst acuut wordt.Bij de angst is de gehele mens betrokken: daarom vormen de lichamelijk-waarneembare en ervaarbare verschijnselen er een onderdeel van. Deze verschijnselen van physiologische aard bestaan o.a. in vernauwing der bloedvaten, bleekheid, zwakker worden van de polsslag enz. Psychisch wordt de angst ervaren als een onmacht, een niet-meer-aankunnen van de situatie, een zich hopeloos en hulpeloos voelen. Men is overgeleverd aan een bedreiging, die juist door haar onbepaalbaarheid zo onzeker maakt. De angst kan in allerlei graden van sterkte optreden: op zichzelf is het een normale emotie, die ieder ervaart of ervaren kan bij gelegenheid van leven en bestaan bedreigende situaties. De psychische uitwerkingen van de angst zijn veelvuldig en kunnen allerlei graden van sterkte aannemen.
In de beginstadia is de angst nog enigermate beheersbaar, maar wanneer hij eenmaal vaart heeft gekregen is verstandelijk overleg practisch uitgesloten. Verantwoordelijk handelen kan men dan ook niet of nauwelijks meer verwachten: de vrijheid is dus ook niet of nauwelijks meer aanwezig. Daarmede zijn we echter reeds bij de abnormale vormen van de angst, waarbij de mens geheel buiten zichzelf is, werkelijk overgeleverd is en de stadia van ontzetting, verbijstering, volkomen terneergeslagenheid en paniek doormaakt.
Op zichzelf vormen deze uitersten van angst echter niet het wezenlijke in de grond is de angst een emotie, die in beginsel zin vol is: hij vormt een verdediging, levert een signaal voor werkelijk gevaarlijke situaties, die de mens bedreigen. In zijn abnormaal sterke vorm wordt de angst echter juist een remming, welke het de mens onmogelijk maakt de bedreiging te ontgaan of adequaat het hoofd te bieden. De oorzaak van de angst kan vele vormen vertonen, maar is in wezen steeds een vermeende of werkelijke bedreiging, iets wat de mens onzeker maakt. De diepste grond van de angst is de wezenlijke afhankelijkheid van de mens, zijn bestaan, dat nu eenmaal als bedreigd bestaan gegeven is. Zo is de angst bijzonder ervaren door Sören Kierkegaard , die vooral de doodsbedreiging door de zonde in het menselijk leven aanwezig wist. De mens als eenzaam en afhankelijk individu ervaart in de angst zijn alleenzijn, zijn hulpeloosheid, zijn onzekerheid.
Daarom is de angst een noodzakelijke consequentie van het fundamentele gevoel van onzekerheid, dat het menselijk bestaan als zodanig eigen is. Wanneer dit gevoel van onzekerheid acuut wordt, overvalt angst de mens. Vandaar dat in onze moderne tijd de angst zulk een grote rol speelt in het leven van vele mensen en in de verschillende vormen van wereldbeschouwing, die het huidige leven weerspiegelen. De moderne mens voelt zich meer dan ooit onzeker en angstig, omdat hij de steun losgelaten heeft van de enige Zekere, God. De angst van de moderne mensheid is een weerspiegeling van haar God-verlatenheid. Zo gezien is de vraag of de angst aangeboren of verworven is vrij zinledig.
De angst-bereidheid is met het mens-zijn gegeven; de angst wordt actueel naar aanleiding van bepaalde ervaringen, gaat zich hechten aan bepaalde situaties enz. De angstdispositie is dus in de menselijke aanleg in onderscheiden sterkte gegeven: de ervaring, de omgeving geeft een bepaalde vorm en inhoud aan de angst-tendenz. A. CH.
