Het duidt geen materie in de gewone zin aan, maar eerder een potentieel tot materie. Het begrip is essentieel in de alchemie, om de theorie van transmutatie van gewone metalen in edele metalen te ondersteunen.
De 'eerste materie' is ook in negatieve zin te begrijpen als dat wat rest nadat alles aan een object is ontnomen wat het aan karakteristieken bezat. Het begrip prima materia (materia prima) als 'materie zonder vorm' is mogelijk terug te voeren op een concept uit Aristoteles' metafysica, al is dit niet onomstreden.
Alchemie steunt, zoals alle 'magische kunsten', op het geloof dat het universum een eenheid is. Om tussen alle diversiteit een principe te vinden dat ordelijk en onveranderlijk bleef, gaven de alchemisten het de naam 'prima materia'. Het heeft geen kwaliteiten of kwantiteiten, maar bevat het potentieel van alle dingen. Tot in de 18e eeuw bleven alchemisten geloven dat een object van zijn eigenschappen kon worden ontdaan zodat het gereduceerd werd tot 'prima materia', waarna andere en 'betere' eigenschappen konden worden toegevoegd. Op die manier kan de transmutatie van lood naar goud bijvoorbeeld worden begrepen: het lood wordt eerst 'afgebroken' via een aantal alchemistische procedures tot de prima materia - ook Steen der wijzen genoemd - waarna het tot goud kan worden omgevormd, meestal door er een kleine hoeveelheid goud aan toe te voegen. Het proces waarbij materie wordt gereduceerd tot prima materia heet in de alchemie negrido of het zwart maken, zuiveren van de stof. De 'geest' (stoom) die daarbij vrijkwam noemden ze de 'zwarte kraai', 'zwarte zon' of 'ravenkop'. In de loop der tijden zijn aan dit moeilijke begrip vele namen gegeven, die de leek niet veel wijzer maken: serpent, draak, panacee, sulphur enzovoort.
