(e'giptə) o. [Gr. Aiguptos, Nijl] koninkrijk in Afrika :is een geschenk van de Nijl.
Hoofdstad : Kaïro. → pot. vleespot.1. Aardrijkskundig. 1000 000 km2, waarvan 35 000 bewoond. 17 626 000 Inw. waaronder 9/10 nakomelingen van de oude Egyptenaren, meest mohammedaanse landbouwers (fellah’s) in het door slib vruchtbare Nijldal; 800 000 kopten, handeldrijvers en kristenen; 500 000 bedoeïenen in de woestijn.
2. Geschiedkundig,
a. Eerste tijdperk van onafhankelijkheid tot 525 v.K. De oorspronkelijke onafhankelijke gouwen kwamen langzamerhand onder het gezag van machtige heersers en werden eerst tot twee staten (Opper- en Neder-Egypte), later, omstreeks 3300 v.K. door Menes tot één rijk verenigd. Van Menes af onderscheidt men drie rijken.
1. Het oude Rijk tot 2160; hoofdstad: meestal Memphis, I ste X de dynastie, voornaamste koningen ; Menes, Cheops, Chephren, Mukerinos, Nitokris.
2. Het Middenrijk tot 1580; hoofdstad ; meestal Thebe, XI de -XVI de dynastie, voornaamste koningen: Senworsret I, II, III, Amenemhet III, 1700-1580 heerschappij van de Huksos.
3. Het Nieuwe Rijk tot 525; hoofdstad : meestal Thebe, XVII de -XXVIde dynastie; voornaamste koningen : Amasis I, Amenophis I, Thutmosis I, II, III, IV, Amenophis II, III, IV, Ramses I, Toet-anch-Amon, Sethos I, Ramses II, Ramses III-XII, Psammetichos I, Nekoos, Psammetichos II, Apries, Amasis II, Psammetichos III, die zijn rijk aan Kambuses van Perzië verloor.
b. Tijdperk van vreemde overheersing 525 v.K.-1922 n.K. Onder de Perzische overheersing werd ±343 de laatste koning Nektanebos II door Artaxerxes III verdreven. In 332 veroverde Alexander de Grote het land. Na diens dood (323) werd het koninkrijk der Ptolemaiën, 30 v.K. Romeinse provincie, 614 n.K. Arabisch nl. kalifaat van de Fatimiden (909-1171), daarna in het bezit van de Ejjoebiden (Saladijn) ; 1250-1571 van de mammelukken; sindsdien Turkse provincie. Onder Mehemed Ali (1805-1848) en zijn dynastie, werd Egypte meer en meer onafhankelijk; Ismaël (1863-1879) verkreeg van de Porte in 1866 de erkenning van de erfopvolging en in 1867 de titel kedive (vicekoning) maar moest in 1878 Engels-Franse financiekontrole aannemen. In 1882, onder Tewfil (1879-1892) bezetten de Engelsen het land. Egyptisch-Soedan, dat 1885 door de opstand van de mahdisten, niettegenstaande Gordon’s moed, verloren was gegaan, werd 1898 door Kitchener heroverd. In 1914 kwam Egypte, met Frankrijk’s goedkeuring onder Engels protektoraat. Na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werd de nationalistische beweging met Zaghloel Pasja, en het verzet tegen de Engelsen zo sterk dat dezen moesten beloven het land te ontruimen tegen de volgende voorwaarden. De zone van het Suez Kanaal blijft door hen bezet en Soedan blijft kondominium; Engeland heeft geen toezicht meer op de staatsschuld en de buitenlandse traktaten.
c. Tweede tijdperk van onafhankelijkheid. In 1922 erkende Engeland, onder deze voorwaarden, Egypte als zelfstandig koninkrijk. Toen in 1924 de Engelse goeverneur van Soedan door nationalisten werd vermoord, eiste Engeland terugtrekking van de Egyptische troepen uit Soedan. Onder Engelse druk ontbond koning Foead I het parlement 1926 en verder werd zonder parlement geregeerd. Ondertussen behaalden de nationalisten of Wafd bij iedere nieuwe verkiezing de meerderheid. Het traktaat met Engeland in 1936 maakte Egypte geheel onafhankelijk en beperkte de Engelse bezetting tot de zone van het SuezKanaal en tot Alexandrië. Faroek werd in dat jaar koning. Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) drongen de Italianen 1940 een eind ver over de westergrens door, maar werden 1941 door de Britten teruggedreven tot ver in Libië. Later wierpen de Duitsers en Italianen dat leger weer terug over de Egyptische grens. In 1941-1942 drongen de Britten opnieuw door op Italiaans grondgebied tot aan de zuidelijke kust van de Golf van Sydra. In de lente van 1942 wierpen de Duits-Italiaanse legers, onder Rommel, de Britse legers terug tot vlak vóór Alexrandrië, doch aan het einde van dat jaar rukten de Britten opnieuw tegen Rommel op en dwongen hem terug te trekken tot in Tunesië (begin 1943). Sedert 1942 is het Arabisch de officiële taal in Egypte. In 1947 trokken zich de Engelse troepen uit het land terug, behalve uit de Suez Kanaalzone, waar zij een garnizoen hebben op de oostelijke oever. Het Suez Kanaal komt 1969 in het bezit van Egypte.
