een naam, die aan de Kerkvergadering in Zeeland gegeeven word, en dezelfde zaak betekent, als de jaarlijksche vergadering, die men, in de andere Provinciën, Sijnode noemt. Evenwel dient hier aangemerkt te worden, dat de Zeeuwsche Sijnode of COETUS niet vergadert dan om zeer gewigtige redenen, of op beschrijvinge der Staaten dier Provintie.
Wanneer dit geschied, komen de afgevaardigde Predikanten der bijzondere Klassen, benevens twee Heeren Gecommitteerde Raaden, in de Kerkenkamer van de Choorkerk te Middelburg, tot het houden van de vergadering, bijeen.Vermids in Zeeland dus geene gewoone Provintiaale Sijnode plaats heeft, worden de kerklijke Proceduuren bij het Collegium Qualificatum der bijzondere Gemeenten eerst begonnen, en vervolgens, gemeenlijk, naar ’t advijs der Klassen, waarvoor dezelve, bij wijze van appél getrokken waren, afgedaan. Geenzins, evenwel, in dien zin, als of de Leden van de Klassis, waarvoor de zaak gebragt word, altijd de laatste en opperste Rechters zijn en blijven: want, gelijk in de politieke Proceduuren, alle zaaken, die door den gewoonlijken rechtbank reeds beslist zijn, door de lijdende partij in Revisie mogen getrokken worden, zo heeft dit ook in Zeeland, ten aanzien van de kerklijke Proceduuren, plaats, in gevalle, naamlijk, een kerklijk persoon, door het vonnis van het Collegium, bekrachtigd door het advis van de Klassis, zig bezwaard vindt, staat het hem vrij te appelleeren tot een Coetus, welke hij, na zijn appél bij de Klassis te hebben doen aantekenen, bij Hunne Edele Mogende, de Heeren Staaten dier Provintie, verzoeken moet, mits, bij voorraad, bemalende, of in consignatie leggende, twee duizend vijf honderd guldens, ter goedmaakinge der kosten, die daartoe zullen vereischt worden.
Zodanig een Coetus, door H. E. M. zijnde toegestaan, worden door dezelve, ter bijwooninge van die vergadering, benoemd twee Heeren Gecommitteerde Raaden. ’Er verschijnen geene Ouderlingen, maar alleen twee Predikanten, bij het lot, of bij meerderheid van stemmen, uit ieder Klassis verkoozen; maakende dus te zamen een getal van agt persoonen, die de eigenlijke Rechters zijn. Uit deze worden verkoozen een Praeses en Scriba. Wijders verschijnen, voor die vergadering, behalven den Appellant, twee Actores, zijnde Leden der Klassis, van welke geappelleerd is, ten einde het vonnis van de Klassis voor dezelve te bepleiten en te verdedigen. Indien de uitspraak van het Coetus, door de Heeren Staaten, bekrachtigd wordt, is de zaak in verschil ten einde gebragt.
In zodanig eene vergadering, zijnde in Zeeland de hoogste kerklijke vierschaar, mogen geene andere dan kerklijke zaaken verhandeld worden, en ook geene andere, dan om welke de vergadering belegd was.
Het Coetus word altoos gehouden te Middelburg, alwaar ook, door de Klassis van Walcheren, de Klassikaale kisten, en daarin de oorspronglijke schriften, acten, enz. bewaard worden, waarvan de andere Klassen alleen afschriften ontvangen.
De kosten, die op zulk eene vergadering loopen, zijn oorzaak dat dezelve zeer zeldzaam gehouden wordt. In het jaar zestien honderd drie-en-tagtig werd ’er eene gehouden, over de zaak van PONTIAAN VAN HATTEM, en in zeventien honderd elf over de zaak van GOZUIN VAN BUITENDIJK, beide Zeeuwsche Predikanten, ter oorzaake van hunne schadelijke gevoelens in de leere: waarom zij beider van hunne bedieningen ontzet zijn geworden. Nog laater vindt men daarvan twee voorbeelden, in de jaaren 1733 en 1737.
Zie BACHIENE, Kerklijke Geographie der Nederlanderen, III Stuk, bl 3 en 4.
