(Sanskriet). De Sanskrietwortel van dit woord betekent “denken”, “peinzen”, “overdenken” — kortom mentale activiteit.
Het is het centrum van het ik-bewustzijn in de mens en in elk ander min of meer zelfbewust wezen. Het derde substantie-beginsel, van boven af geteld, van de constitutie van de mens.Manas ontspringt aan buddhi (het tweede beginsel) zoals de vrucht aan de bloem; maar Manas zelf is sterfelijk en valt bij de dood uiteen — voor zover het de lagere delen betreft. Alles wat van Manas na de dood blijft bestaan is alleen het geestelijke erin, dat er, bij wijze van spreken, kan worden uitgeperst — het “aroma” van Manas; ongeveer zoals de chemicus uit de roos de rozenolie of rozenessence haalt. De monade of ātman-buddhi neemt daarna dat “alles” met zich mee in devachan, nadat de “tweede dood” heeft plaatsgevonden. Ātman met buddhi en met het hogere deel van Manas, wordt daarna de geestelijke monade van de mens. Strikt genomen is dit de goddelijke monade in haar voertuig — ātman en buddhi — gecombineerd met de menselijke ego in zijn hogere mānasische aspect; maar na de dood worden ze tot één verenigd en worden dan de geestelijke monade genoemd.
De drie beginselen die de hogere triade vormen, bestaan ieder op hun eigen gebied van bewustzijn en energie; als menselijke wezens voelen we onophoudelijk hun invloed, ondanks de omhullende sluiers van psychische en astraal-stoffelijke aard. We kennen van ieder beginsel slechts datgene wat we er tot dusver van hebben ontwikkeld. Alles wat we bijvoorbeeld van het derde beginsel (van boven af gerekend), Manas, weten, is dat wat wij daarvan tot nu toe in deze vierde ronde in ons hebben opgenomen. Manas zal niet volledig in ons zijn ontwikkeld vóór het einde van de volgende ronde. Wat we nu onze Manas noemen is een algemene term voor de reïncarnerende ego, de hogere Manas.
