Joseph Wissarjonowich Dsjoegasjwili (1879-1953) Bijna dertig jaar lang is Joseph Stalin, de zoon van een Georgisch schoenmaker, de absolute alleenheerser geweest van de Sowjet-Unie. Als leider van de communistische partij, eerste minister, generaal en dictator genoot hij een onbeperkte macht.
De man, die in 1913 de naam ‘Stalin’ koos (hetgeen ‘man van staal’ betekent), heeft die macht enerzijds aangewend voor de vooruitgang van zijn reusachtige land. Anderzijds misbruikte Stalin zijn macht door op wrede en meedogenloze wijze af te rekenen met tegenstanders en vermeende vijanden.Stalin, die op 21 december 1879 werd geboren te Gori (Georgië), werd door zijn moeder bestemd voor het priesterschap. Hij werd echter al spoedig van het (Russisch-orthodoxe) seminarie gestuurd wegens zijn revolutionnaire activiteiten.
In latere jaren werd Stalin een vurig propagandist van Lenins bolsjewistische ideeën. Hij werd verscheidene malen gevangen genomen en gedeporteerd, doch wist in de meeste gevallen weer te ontsnappen.
In de Russische revolutie van 1917 speelde Stalin een weinig opvallende rol. Toch werd hij later onder Lenins leiding een belangrijke figuur in de bolsjewistische partij. Een belangrijke mijlpaal in zijn politieke loopbaan bereikte hij in 1922, toen hij werd benoemd tot secretaris-generaal van de partij.
Hoe belangrijk dat was, bleek na de dood van Lenin in 1924.
Ondanks felle tegenstand van andere belangrijke partijflguren slaagde Stalin erin zich van de macht in de partij meester te maken. In de jaren daarop maakte hij met alle beschikbare middelen een einde aan de invloed van andere leiders. Honderden van zijn vroegere kameraden en medestrijders verloren hun macht, hun bezittingen en heel vaak hun leven in de eerste grote zuiveringen, waarmee Stalin zijn persoonlijke macht onaantastbaar maakte.
Tegelijkertijd begon hij met krachtige hand de industrialisatie van de Sowjet-Unie te bevorderen. Omdat hij alleen belangstelling had voor de zware industrie en de produktie van voedsel en verbruiksgoederen verwaarloosde, leidde zijn industrialisatieprogramma tot grote ontevredenheid. Stalin slaagde er echter in die ontevredenheid met wreed geweld de kop in te drukken. Opnieuw verdwenen honderdduizenden Russen naar de deportatiekampen aan de overzijde van het Oeralgebergte.
Tussen 1934 en 1936 ging een tweede golf van ‘zuiveringen’ over het land: het aantal slachtoffers was ditmaal nog veel aanzienlijker. Om aan de allereerste voedselbehoefte in het land te kunnen voldoen, begon Stalin ook met de organisatie van collectieve boerderijen.
De tot dan toe zelfstandige Russische boeren moesten hun land afstaan aan de staat en waren verplicht op de aldus gevormde staatsbedrijven te gaan werken. De meesten hunner werden echter gedood. Mede door gebrek aan geschoolde krachten, daalde de opbrengst van landbouw en veeteelt.
Vóór de Tweede Wereldoorlog sloot Stalin een niet-aanvalsverdrag met nazi-Duitsland, waarbij de twee partners Polen onder elkaar verdeelden. Toen de Duitsers desondanks in 1941 de Sowjet-Unie aanvielen, kwam hij aan de zijde van de geallieerden te staan, met wie hij tenslotte de overwinning behaalde. Tijdens de oorlog gedroeg Stalin zich als een dapper leider van zijn volk. Door een slimme onderhandelingstactiek slaagde Stalin er na de oorlog in geheel Oost- en een deel van Midden-Europa in de Russische invloedssfeer te brengen.
Nog tijdens Stalins leven begon in het Kremlin de strijd tussen hen, die de w rede en harde ‘stalinistische’ politiek wilden voortzetten en de meer gematigde leiders. Na Stalins dood barstte die strijd in volle hevigheid los. In enkele jaren tijd behaalden de gematigden echter de overwinning, vooral door de inspanningen en de sluw'heid van Stalins opvolger, Nikita Kroetsjef.
In het kader van de ‘de-stalinisering’ werd Stalins nagedachtenis later verguisd. Zijn stoffelijk overschot werd uit het Moskouse mausoleum verwijderd en (waarschijnlijk) verbrand; steden, die zijn naain droegen kregen een andere naam en de standbeelden en monumenten te zijner eer werden verwijderd of afgebroken.
Kroetsjef en zijn aanhangers zijn er echter niet in geslaagd ‘vadertje Stalin’ zijn plaats in de geschiedenis te ontnemen. Daar staat hij vereeuwigd als een bekwaam maar wreed heerser; als de bouwer van een grote mogendheid en de moordenaar van miljoenen van zijn landgenoten.