Onmiddellijk nadat de Duitse legers in mei 1940 Nederland hadden bezet, rees bij verscheidene Nederlanders verzet tegen het Duitse bewind. Dit aanvankelijk nog incidentele verzet groeide in de loop der vijf bezettingsjaren uit tot een wijdvertakte, ondergrondse organisatie: de illegaliteit.
Leden van de illegaliteit waren georganiseerd in grote provinciale en landelijke verbanden, waarvan de leiders contact onderhielden met de geallieerden en met de Nederlandse regering in Engeland. Tot de bekendste werkzaamheden van de Nederlandse illegaliteit gedurende de Duitse bezetting behoorden het plegen van sabotage; het helpen ontvluchten van neergeschoten geallieerde vliegers; het verbergen van Joden en onderduikers en het overvallen van distributiekantoren om de ondergedokenen aan voedselbonnen te helpen. Een belangrijk onderdeel van het illegale werk was ook het uitgeven en verspreiden van kleine, meestal gestencilde krantjes met nieuws over de resultaten van de geallieerde legers, enz. Uit deze onooglijke, maar belangrijke ‘ondergrondse bladen’ ontstonden na de bevrijding verscheidene grote dag- en weekbladen; o.m. Het Parool, Trouw, de Waarheid en Vrij Nederland.Illegaal werk was bijzonder gevaarlijk. De bezetters waren erg fel op deze vorm van verzet en maakten voortdurend jacht op leden van de illegaliteit. Veel illegale werkers werden betrapt of verraden en moesten hun verzetswerk betalen met hun leven.
Een van de opvallendste verschijnselen van de Nederlandse illegaliteit tijdens de bezettingsjaren was de grote mate van eensgezindheid tussen de verschillende groeperingen in het land. Geïnspireerd door deze ongekende vorm van samenwerking werden in die bange jaren grootse plannen gemaakt voor de naoorlogse jaren. Het gemeenschappelijk leed en de gezamenlijke strijd, zo meende men, had alle geschillen en wrijfpunten voorgoed weggevaagd en in het ‘nieuwe Nederland’ zou het gehele Nederlandse volk in grote eensgezindheid werken voor een betere samenleving.
Deze mooie droom werd helaas niet bewaarheid. Al spoedig na de bevrijding gingen de oude geschilpunten opnieuw een rol spelen. Nederland is thans opnieuw een vrij land — maar onze onderlinge verdeeldheid is weer even groot als ze was voor het uitbreken van de oorlog!