Wie een groot Nederlands woordenboek opslaat, zal daarin duizenden woorden vinden. Maar hij zal ook ontdekken, dat al die woorden geschreven zijn met niet meer dan 26 letters: de 26 letters van het alfabet.
We noemen dat alfabet vaak het ‘ABC’. Eigenlijk zouden we het beter het ‘AB’ kunnen noemen. Het woord ‘alfabet’ komt namelijk van de Griekse benamingen voor de eerste twee letters. ‘Alpha’ is de Griekse naam voor de A, ‘bèta’ voor de B.Het alfabet heeft niet altijd bestaan. Lang voor er een alfabet was konden de mensen uit de oudheid al schrijven. Ze schreven echter niet met letters, maar met kleine tekeningetjes, die een begrip uitdrukten. Zo hadden ze bijvoorbeeld een teken voor het begrip ‘lopen’; een ander voor ‘slapen’, enz. Het grote verschil met het echte alfabet is, dat een teken uit ons ABC geen begrip aanduidt (niet ‘lopen’ en ‘slapen’ bv.) maar een klank. Op die manier kreeg de mens veel meer mogelijkheden om iets te schrijven... en bleef het aantal tekens toch zó beperkt, dat iedereen ze begrijpen en onthouden kon.
Wie vond het alfabet nu eigenlijk uit? Taalgeleerden hebben na veel naspeuringen ontdekt, dat het eerste alfabet ontstaan is op de oostelijke kusten van de Middellandse Zee. Daar woonden destijds de grote handelaren van de oudheid, de zeevarende Foeniciërs.
Voor een groot deel hebben we ons alfabet te danken aan de oude, Foenicische handelaarszeelui.
Waarschijnlijk hebben die op hun reizen in Egypte het hiërogliefenschrift van de Egyptenaren gezien (óók een schrift met tekeningetjes) en ontdekt hoe handig het was om iets op papier te kunnen vertellen. Omdat de handelaren echter iets dieper nadachten dan de Egyptenaren zelf, namen ze het hiërogliefenschrift niet over. Ze vonden een gemakkelijker manier: het alfabet, waarvan elk teken een klank uit hun eigen taal uitdrukte. Omdat die taal 30 grondklanken had, telde dat eerste, primitieve alfabet 30 letters. In het begin waren die letters ook nog kleine tekeningetjes. De M bijvoorbeeld schreven ze als een klein watergolfje... omdat hun woord voor ‘water’ met een m-klank begon.
Op dezelfde manier ging het met hun R, die er nog uitzag als een mensenhoofd, en met de A, die getekend werd als een ossekop. Toen later de Grieken het alfabet overnamen, stuitten ze op een kleine moeilijkheid. Het eerste alfabet bevatte namelijk geen... klinkers. Wat dat betekent kun je zien als we een bekend Nederlands kinderrijmpje (Klein, klein kleutertje) zonder klinkers gaan schrijven. Dat gaat er dan zó uitzien:
KIn kln kltrtj wt d j n mn hf j plkt r ll blmpjs f n mkt ht vl t grf
Evenals het Nederlands had het Grieks wél klinkers. De Grieken ontdekten dan ook al gauw, dat ze hun taal niet met het eerste alfabet konden schrijven. Daarom veranderden ze het enigszins en voegden er nieuwe tekens aan toe. De Romeinen, die het alfabet later weer van de Grieken overnamen, deden hetzelfde; ze lieten bovendien enkele letters vervallen, omdat ze die voor hun taal niet meer nodig hadden. Na de Romeinse tijd is het alfabet maar weinig meer veranderd; ook de Nederlandse taal (die méér dan 26 klanken heeft) wordt nog altijd geschreven met dezelfde letters, die de Romeinen 2000 jaar geleden gebruikten.
De meeste talen worden trouwens met ons alfabet geschreven. Er zijn er echter enkele, die nog altijd geschreven worden in tekens, die een begrip uitdrukken inplaats van een klank. Het Chinees is daar een goed voorbeeld van. De meeste Chinese lettertekens drukken complete begrippen uit als ‘boom’, ‘paard’ en ‘snel lopen’. De moeilijkheid met zo’n ‘begrippentaal’ is echter, dat ze bestaat uit tienduizenden tekens, die slechts een enkeling na een studie helemaal onder de knie kan krijgen. De ‘gewone man’ moet zich behelpen met een vereenvoudigd schrift, dat echter lang niet alle begrippen kan uitdrukken.