Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Michaël

betekenis & definitie

Michaël (‘Wie is als God’) is een aartsengel en opperbevelhebber van alle engelen. Hij is de banierdrager van Christus en leider van de hemelse heerschaar. Gezien de woelingen in de wereld heeft hij het meest te doen om voor rust en vrede te zorgen. God heeft hem de sleutels van de hemel gegeven. Hij is de voorspreker van het hele christendom.

In het Oude Testament was hij de voorspreker van Israël. Michaël is de engel van het laatste oordeel, maar ook van de gerechtigheid; hij begeleidt zielen van gestorvenen en weegt ze op de zielenweegschaal. Hij verslaat (net als Joris) de draak, het symbool van het kwaad, van barbarij en heidendom. Als schutspatroon van huis en hof wordt hij op twee manieren uitgebeeld. Als engel, in een wit kleed (kleur van de zuiverheid), vaak op zijranden van iconen die zijn gewijd aan de familie, of als centrale figuur tussen bisschoppen en/of heiligen op vele soorten iconen. In de rechterhand houdt hij een gestileerd kruis; in de linkerhand draagt hij het zwaard der gerechtigheid.

Een andere bekende voorstelling is Michaël als gevleugelde soldaat, symbool voor de strijdbaarheid van de kerk, verdelger van het boze. Op deze iconen draagt hij soms in de rechterhand de vlam der waarheid. Ook wordt Michaël als verkondiger van het Laatste Oordeel afgebeeld. Op een gevleugeld vurig paard rijdt hij dan boven de ruines van de wereld en boven de antichrist, die als duivel wordt weergegeven. Zijn beide armen zijn uitgestrekt, in zijn handen houdt hij het Woord, een wierookvat, een lans en de bazuin van het jongste gerecht, waarmee hij het einde van aarde en hel verkondigt. De waardigheidstekens van deze aartsengel zijn: hoofdband met kostbaar diadeem, liturgische gewaden bij cultushandelingen (zoals Het Laatste Oordeel), bodestaf, wereldbol (met of zonder kruis) in de linkerhand, gekleed in wapenuitrusting bij krijgshandelingen. Bijna zonder uitzondering is Michaël afgebeeld als een jonge man; in latere tijden vaak meisjesachtig.

< >