Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Kwaad

betekenis & definitie

De bron van alle kwaad ligt in de afgunst van de duivel. Het oorspronkelijk heidense geloof in de macht van het kwaad en het boze oog werd overgenomen door de christenen: de duivel was jaloers op Adam vanaf het moment van zijn schepping; hij had geprobeerd hem te verleiden en had zo de dood in de schepping gebracht.

Zelfs na de zondeval bleef de duivel afgunstig en was hij verantwoordelijk voor geestelijk en lichamelijk lijden. Soms werd het kwaad door de duivel direct aangezet, maar vaak werkte hij met omwegen, gebruik makend van mensen. Dit concept van de duivel die indirect via de mens zijn werk doet, is de christelijke vertaling van het oude heidense geloof in het boze Oog. Het is niet de mens zelf die het kwaad doet; het zijn de demonen die misbruik maken van de menselijke zwakte. In sommige opzichten maakt dit het idee van het kwaad gevaarlijker; nu is het gekoppeld aan de veel grotere macht van de demonen. De Byzantijnen geloofden echter dat uiteindelijk de goddelijke rechtvaardigheid zou overwinnen en de demonen op hun plaats zouden worden gezet. Dit geloof is terug te vinden in afbeeldingen van het Laatste Oordeel (bijvoorbeeld in de beroemde elfde en twaalfde eeuwse mozaïeken van Torcello).

Heiligen speelden een grote rol in de strijd tegen het kwaad; ze bemiddelden bij alle soorten van ongeluk, ziekte en natuurrampen waar de duivel de hand in had. Van de heilige Nikolaas, één van de meest geliefde heiligen, is er een bekend verhaal hierover: volgens zijn biografen begeleide Nikolaas een schip dat op weg was naar het Heilige land. Tijdens de tocht zorgde de duivel voor een woeste storm; in de biografie wordt benadrukt dat het de duivel was die de storm veroorzaakte. Nikolaas zag de duivel zelf rond de boot vliegen met een mes, terwijl hij de tuigage probeerde door te snijden en het schip probeerde te doen zinken. De wanhopige zeelieden smeekten Nikolaas om hulp en hij kalmeerde de zee met zijn gebed. Dit verhaal is veel op iconen afgebeeld.

< >