Ikonen Lexicon

Karin Braamhorst (2004)

Gepubliceerd op 01-03-2017

Kreta

betekenis & definitie

Kreta is vanaf 1211 onder Venetiaanse heerschappij. In de vijftiende eeuw kwamen er steeds meer kunstenaars uit Constantinopel naar Kreta: de inname van Constantinopel door de Turken was daar debet aan. De economische ontwikkeling op Kreta, de relatieve tolerantie van de Venetiaanse heersers en de macht van de aristocratie die veel in kunst investeerden waren beslissende factoren in deze immigratiebeweging.

Icoonschilders als Angelos Akothantos, Andreas en Nikolaos Ritzos zetten de toon in de vijftiende eeuw. De cliëntèle van de icoonwerkplaatsen waren zowel katholiek als orthodox. Deze tweezijdige klantenkring leidde ertoe dat kunstenaars zowel in de ‘maniera greca’ , de traditionele Byzantijnse stijl, als in de ‘maniera latina’ , volgens laatgotische voorbeelden, schilderden. Als gevolg van deze ontwikkeling zijn er Kretenzische iconen die de twee stijlen combineren. In de zestiende eeuw trokken Kretenzische kunstenaars naar het Griekse vasteland; hiermee werd de invloed van de icoonkunst van Kreta verspreid over het vasteland (Meteora, Athos). In de tweede helft van de zestiende eeuw was het economische tij erg gunstig op Kreta; invloed van de renaissance in Italië was zeer groot.

Vernieuwingen vonden hun weg in de icoonkunst: het Italiaanse maniërisme was van grote invloed op de schilders in hun ateliers. Immanuel Lambardos, Georgios Klontzas en Michaël Damaskinos zijn een paar grote nemen uit deze tijd. Eind zestiende eeuw verloor Venetië haar macht steeds meer: in 1669 namen de Turken Candia in Veel schilders (en andere bewoners) verlieten Kreta, op zoek naar betere omstandigheden. Velen vonden die in Venetië of op de Ionische eilanden, die nog steeds door icoonschilders van deze tijd zijn Philotheos Skouphos, Immanuel Tzanes en Theodorakis Poulakis. Hun werk is een poging om de Kretenzische schilderkunst nieuw leven in te blazen, maar de meeste iconen van hun hand werden buiten Kreta geschilderd, in Venetië of de eerder genoemde Ionische eilanden. Met de komst van de Turken was de productie van iconen op Kreta ten einde gekomen. De school die voortkwam uit de Kretenzische schilders die elders hun heil zochten wordt de Kreto-Ionische school genoemd.